Tasnif

“Sahih al-Kutub as-Sittah”dan “Riyod as-sunna” kitobiga kirish.

Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallamning tarjimai hollari eng yaxshi tarjimai holdir va u zotning nutqi, sollallohu alayhi vasallam, eng yaxshi nutq, hidoyati eng yaxshi hidoyat va nutqi eng to‘g‘ri so‘zdir. Demak, Alloh taolo o‘z ummatini uning qonuniga rioya qilishni buyurib, unga itoatsizlik qilishdan qaytardi, shuning uchun Alloh taolo: {Ey iymon keltirganlar, Allohga itoat qilingiz va Payg‘ambarga itoat qilingiz va amallaringizni buzmang (33)} (Muhammad surasi).

Alloh taolo aytdi: {Ey iymon keltirganlar, Allohga itoat qilinglar, Payg'ambarga va o'zlaringizdan bo'lgan amaldorlarga itoat qilingiz. Agar biror narsada ixtilof qilsangiz, Allohga va oxirat kuniga iymon keltirsangiz, uni Alloh va Rasuliga havola qiling. Bu eng yaxshi va eng munosib oqibatdir.} (59) [Niso surasi].

Alloh taolo aytdi: {Kim Allohga va Payg'ambarga itoat qilsa, bas, ana o'shalar Alloh o'zlariga payg'ambarlar ne'mat qilgan zotlar, haq sodiqlar, shahidlar va solihlar bilan birga bo'lurlar. Ana o'shalar hamrohlardir. (69)} [Niso surasi].

Payg'ambarimiz sollallohu alayhi vasallam aytganlar: "Yaqinda bir kishi kelib, divanda yonboshlagan holda mening hadislarimdan birini aytadi va aytadi: "Sening oramizda aziz va aziz Allohning Kitobi bor. Undan nimani halol deb bilsak, uni halol, unda nimani harom deb bilsak, uni harom deb bilamiz. Alloh sollallohu alayhi vasallamning harom qilgani Alloh harom qilgan narsaga o‘xshaydi”.

[Sahih]. (H) rivoyat qilgan. [Sahih al-Jomi’: 8186].

Demak, Payg‘ambarimiz sallollohu alayhi vasallam Islom qonunchiligining Qur’oni Karimdan keyingi ikkinchi manbasidir. Muqaddas Qur'on namoz, zakot, ro'za va hajni tafsilotsiz va izohsiz buyurgan bo'lsa, Payg'ambar hadislari buni batafsil bayon qilish va tushuntirish uchun kelgan.

Muborak payg‘ambarlik hadislari ko‘plab zaif va to‘qilgan, isbotini topib bo‘lmaydigan hadislar bilan o‘ralgan. Holbuki, Rasululloh sollallohu alayhi vasallamdan va sahobalardan, Alloh ulardan rozi bo‘lsin, sahih va yaxshi hadislar to‘plami katta, yetarli va isbotlangan. Yaxshi hadis sahih hadisdan pastroq, lekin undan dalil sifatida foydalanish va amal qilish mumkin.

Shuning uchun men ushbu kitobda hadis ulamolarining eng sahih va mashhur so‘zlaridan sahih va yaxshi hadislarni to‘pladim va buning uchun quyidagi manbalardan foydalandim: (Sahih al-Buxoriy, Sahih al-Buxoriy, Sunan Abu Dovud, Sunan Termiziy, Sunan an-Naso’iy Ma’n).

Men oltita kitob orasidan zamonaviy davrning eng ko‘zga ko‘ringan musulmon olimlaridan biri bo‘lmish buyuk alloma Shayx Muhammad Nosiriddin al-Alboniy rahimahulloh tomonidan tasdiqlangan hadislar asosida sahih va yaxshi hadislarni tanladim. Shayx al-Alboniy sahihlik va zaiflashtirish ilmida noyob bo‘lgan eng ko‘zga ko‘ringan muhaddislardan biri sanaladi. Shayx al-Alboniy hadis terminologiyasi bo‘yicha buyuk alloma bo‘lib, u haqida zamonaviy ulamolar hadis ilmi unutilganidan keyin uni qayta tiklaganini aytishgan.

Bu kitobdagi ezgu hadislarni yig‘ishda Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallamning “Bir oyat bo‘lsa ham mendan yetkazinglar va Bani Isroildan rivoyat qilinglar, sizlarga gunoh yo‘q, kim men haqimda qasddan yolg‘on gapirsa, do‘zaxdagi o‘rnini egallasin” degan hadislarini yodda tutdim.

[Sahih]. Rivoyat qilgan (X. T). [Sahih al-Jomi’: 2837].

Shuning uchun men ushbu kitobda quyidagi asoslar asosida sahih va yaxshi hadislarni tanladim:

A- Ikki yoki undan ortiq o‘xshash rivoyatlarda hadisning rivoyat zanjiri bir xil bo‘lsa va hadis matni o‘xshash bo‘lsa, masalan:

Abu Said Al-Xudriy roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi: “Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: “Sizlarning xushbo‘y hidlaringizning eng yaxshisi mushkdir”, dedilar.

[Sahih]. (N) tomonidan rivoyat qilingan. [Sahih al-Jomi’: 5914].

Abu Said Al-Xudriy roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi: “Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: “Eng yaxshi atir bu mushkdir”, dedilar.

[Sahih]. Rivoyat qilgan (T, M, N). [Sahih al-Jomi’: 1032].

Shuning uchun ikkinchi hadisni rivoyatlari ko‘p bo‘lgani uchun tanladim.

B- Ikki yoki undan ortiq hadislar o'xshash bo'lsa, masalan:

Abu Hurayra roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi: Rasululloh sollallohu alayhi vasallam aytdilar: “Agar imom: “Alloh taolo hamd aytayotganlarni eshitadi”, desa, “Allohim, Robbimiz, Senga hamdlar bo‘lsin”, deb ayt.

[Sahih]. Rivoyat qilganlar (X, M, D, T, N). [Sahih al-Jomi’: 705].

Abu Said Al-Xudriy (r.a.) Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning shunday deganlarini eshitganlarini rivoyat qiladi: “Agar imom: “Alloh taolo Unga hamd aytayotganlarni eshitadi”, desa, “Yo Alloh, Robbimiz va Senga hamd bo‘lsin”, degin”.

[Sahih]. (H) rivoyat qilgan. [Sahih al-Jomi’: 706].

Shuning uchun men birinchi hadisdagidek aniq ma'noga ega bo'lgan keng qamrovli hadisni tanladim.

C- Alboniyning “Sahih al-Jomi’ as-Sag‘ir” va “as-Silsilah as-Sahiha” kitoblarida zikr qilingan hadislar [Imom Ahmad ibn Hanbal, yoki at-Tabaroniy, yoki al-Hakim yoki al-Bayhaqiyning Musnadlari uchun] Men bu kitobda ularning o‘rniga oltita kalima kitobidagi ularga o‘xshash hadislarni qo‘ygan edim.

Jumladan, Burayda al-Aslamiy (r.a.) Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallamdan rivoyat qilgan hadisda: “Kimki qiyinchilikka duchor bo‘lgan kishiga muhlat bersa, qarzi muddati yetguncha har bir kuni uchun ikki barobar sadaqa bo‘ladi. [Sahih]. (Ahmad ibn Hanbal, Ibn Moja) rivoyat qilgan. “Sahih al-Jomi’”da [6108] raqam ostida zikr qilingan. Xullas, “Sunan Ibn Moja”da bo‘lgan hadisning lug‘atini xuddi shu hadisdagi kabi ushbu kitobga kiritdim.

Burayda al-Aslamiy (r.a.) rivoyat qiladilar: “Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: “Kimki bir nochorga muhlat bersa, uning har bir kuni uchun sadaqa beriladi, kim muddati o‘tgandan keyin unga muhlat bersa, har bir kun uchun bir xil sadaqa bo‘ladi”, dedilar. [Sahih]. (Ibn Moja rivoyati).

A- Alboniyning “Sahihul-Jomi’ as-Sag‘ir” va “as-Silsilah as-Sahiha”da zikr etilgan to‘liq bo‘lmagan hadislarni olti imom kitoblaridan to‘ldirar edim.

Masalan: “Ramazondan Ramazongacha har oyda uch kun ro‘za tutish bir umr ro‘za tutgandekdir”.

[Sahih]. (H.M.M.) Abu Qatodadan rivoyat qilgan. [Sahih al-Jomi’: 3802].

Bu hadis Imom Ahmad ibn Hanbalning “Musnad”idan bo‘lib, to‘liq emas, shuning uchun uni “Sahihi Muslim”da topilgan kalima bilan yakunlab, kitobga quyidagicha joylashtirdim.

Abu Qatoda al-Ansoriy (r.a.) rivoyat qiladilar: «Rasululloh sollallohu alayhi vasallamdan tutgan ro‘zalari haqida so‘rashdilar. Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning jahli chiqdi. Umar (r.a.) aytdilar: “Biz Allohni Robbimiz, Islomni dinimiz, Muhammadni Payg‘ambarimiz, bay’atimizni esa bay’at qildik”. Keyin undan butun umri davomida ro'za tutish haqida so'rashdi. U zot: “Ro‘za tutmadi, iftor ham qilmadi”, dedilar. Yoki: “Ro‘za tutmadi, iftor ham qilmadi”. U zot dedilar: Ikki kun ro‘za tutish va ertasi kuni iftor qilish haqida so‘rashdi. U: "Kim buni qila oladi?" U zot dedilar: Undan bir kun ro‘za tutish va ikki kun iftor qilish haqida so‘rashdi. U zot: «Qaniydi Alloh bizga shunday qilish uchun kuch-quvvat bersa», dedilar. U zot dedilar: Undan bir kun ro‘za tutib, ertasi kuni iftor qilish haqida so‘rashdi. U: «Bu mening akam Dovud alayhissalomning ro‘zasidir», dedilar. U zot: “Undan dushanba kuni tutiladigan ro‘za haqida so‘rashdi”, dedilar. U zot: “Bu men tug‘ilgan kun va payg‘ambar qilib yuborilgan yoki menga vahiy nozil qilingan kundir”, dedilar. U zot: “Har oyda uch kun ro‘za tutish, bir Ramazondan ikkinchisiga ro‘za tutish bir umr ro‘za tutishdir”, dedilar. U zotdan Arafa kunidagi ro‘za haqida so‘rashdi. U zot: “Oʻtgan yil va keyingi yilning gunohlariga kafforatdir”, dedilar. Undan Ashuro kunidagi ro‘za haqida ham so‘rashdi. U zot: “O‘tgan yilgi gunohlarga kafforatdir”, dedilar.

[Sahih]. Rivoyat qilgan (M). [Sahih al-Jomi’: 3802].

E- Kitobdagi har qanday hadisning lafzi hadis roviyining ismidan olingan. Masalan, “Rivoyat qilgan (M, Kh, D, T, N, H)” deb yozilgan bo‘lsa, hadisning ta’rifi oltita kitobda o‘xshash bo‘lib, olim Shayx Al-Alboniyning kitoblarida mavjud. Ammo bu kitobdagi hadisning lug‘ati “Sahihi Muslim”dan olingan bo‘lib, shuning uchun avval qisqartma bilan yozilgan.

Va men hadislarda hadisni eng ko‘zga ko‘ringan rivoyat qilgan sahobaning ismini hisobga olmaganda, kitobni ko‘p o‘qiydiganlar faqat hadis matnini o‘qishni hohlaganliklari sababli, kitobni uzoq qoldirmasdan o‘rganishni osonlashtirish uchun hadislarda rivoyat zanjirini eslatmadim.

Z- Payg‘ambarimiz sallallohu alayhi vasallamning tarjimai hollari va sahobalar siymolariga oid ko‘plab kitoblarda zikr qilingani uchun, men bu kitobda payg‘ambarning tarjimai holiga oid hadislar haqida gapirmadim, Alloh ulardan rozi bo‘lsin.

H- Hadislardagi ba'zi qiyin so'zlarning ma'nolari o'quvchiga hadislarni imkon qadar oson tushunishi uchun har bir sahifaning oxiriga joylashtirilgan.

T- Bu kitobdagi barcha hadislar toʻgʻri oʻqilishi uchun diakritik belgilar bilan taʼminlangan.

Bu kitob 2009-yil boshida boshlanib, 2019-yilda nihoyasiga yetdi. Biz ulugʻ dinimizga xizmat qilishga va Paygʻambarimiz sollallohu alayhi vasallamga Alloh taoloning quyidagi soʻzlari asosida birodarlarimizning manfaati uchun qilgan soʻzlari va qilgan ishlari bilan yordam berishga harakat qildik: {Albatta, Allohning paygʻambarida sizlar va oxirat kunidan umidvor boʻlgan har bir kishi uchun yaxshi namuna boʻladi. Allohni tez-tez zikr qiladi.} (Ahzob: 22). Alloh taolodan uni manfaatli qilishini va ishimizni Uning roziligi uchun ixlos qilishini so‘raymiz. {Ey Robbimiz, agar unutsak yoki xato qilsak, bizni ayblamagin.} U bizga kifoyadir va U eng yaxshi vakildir.

Qohira, hijriy 1440 yil 18 sha'bon

2019 yil 24 aprelga to'g'ri keladi

       Tamer Badr