توضیحات

مقدمه کتاب ریاض السنه من صحیح الکتب السته

سیره پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم بهترین سیره است و گفتار او صلی الله علیه و آله و سلم بهترین گفتار و راهنمایی او بهترین راهنمایی و گفتار او راست‌ترین گفتار است، صلوات الله علیه و آله و سلم. از این رو، خداوند متعال امت خود را به پیروی از شریعت خود امر کرده و آنها را از مخالفت با آن نهی فرموده است، بنابراین خداوند متعال فرموده است: {ای کسانی که ایمان آورده‌اید، از خدا اطاعت کنید و از پیامبر اطاعت کنید و اعمال خود را باطل نکنید (33)} [سوره محمد].

و خداوند متعال می‌فرماید: {ای کسانی که ایمان آورده‌اید، از خدا اطاعت کنید و از پیامبر و اولیای امر خود اطاعت کنید. و اگر در چیزی اختلاف نظر داشتید، اگر به خدا و روز رستاخیز ایمان دارید، آن را به خدا و پیامبر بازگردانید. این بهترین و نیکوترین فرجام است.} (59) [سوره نساء].

و خداوند متعال فرمود: {و هر که از خدا و پیامبر اطاعت کند، پس آنان با کسانی خواهند بود که خدا به آنان نعمت داده است؛ از پیامبران، راستگویان، شهیدان و صالحان. و اینان چه یاران خوبی هستند. (69)} [سوره نساء].

آنچه پیامبر صلی الله علیه و آله فرمود: «به زودی مردی می‌آید که بر تخت خود تکیه زده و حدیثی از من را روایت می‌کند. او می‌گوید: کتاب خداوند عز و جل میان ما و شماست. هر چه را در آن حلال بیابیم، آن را حلال و هر چه را در آن حرام بیابیم، آن را حرام می‌دانیم. به راستی آنچه رسول خدا صلی الله علیه و آله حرام کرده، مانند آن است که خداوند حرام کرده است.»

[صحیح]. روایت شده توسط (ح). [صحیح الجامع: ۸۱۸۶].

بنابراین، حدیث شریف نبوی پس از قرآن کریم، دومین منبع تشریع اسلامی است. قرآن کریم نماز، زکات، روزه و حج را بدون تفصیل و توضیح دستور داده است، اما حدیث نبوی برای توضیح و روشن کردن این موارد به تفصیل آمده است.

احادیث شریف نبوی با احادیث ضعیف و ساختگی بسیاری که قابل اثبات نیستند، خدشه‌دار شده‌اند. با این حال، مجموعه‌ی بزرگ، کافی و اثبات‌شده‌ای از احادیث صحیح و حسن از رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم و از صحابه رضی الله عنهم وجود دارد. حدیث حسن در رتبه‌ی پایین‌تری از حدیث صحیح قرار دارد، اما می‌توان از آن به عنوان دلیل استفاده کرد و به آن عمل نمود.

بنابراین، در این کتاب، احادیث صحیح و حسن را از معتبرترین و مشهورترین اقوال علمای حدیث گردآوری کرده‌ام و برای این کار از منابع زیر استفاده کرده‌ام: (صحیح بخاری، صحیح بخاری، سنن ابوداود، سنن ترمذی، سنن نسائی، سنن ابن ماجه).

من از میان این شش کتاب، احادیث صحیح و حسن را بر اساس آنچه که توسط عالم بزرگ شیخ محمد ناصر الدین آلبانی (رحمه الله علیه)، یکی از برجسته‌ترین علمای مسلمان در دوران معاصر، تأیید شده است، انتخاب کرده‌ام. شیخ آلبانی یکی از برجسته‌ترین علمای حدیث به شمار می‌رود که در علم توثیق و تضعیف بی‌نظیر است. شیخ آلبانی در اصطلاح حدیث، عالم بزرگی است و علمای معاصر در مورد او گفته‌اند که او علم حدیث را پس از فراموشی، احیا کرد.

هنگام جمع‌آوری احادیث شریف در این کتاب، حدیث پیامبر صلی الله علیه و آله را در نظر داشتم: «از من تبلیغ کنید، هرچند یک آیه باشد، و از بنی اسرائیل روایت کنید، و بر شما گناهی نیست. و هر که عمداً بر من دروغ ببندد، جایگاه خود را در آتش جهنم آماده کند.»

[صحیح]. روایت شده توسط (خ. ط.). [صحیح الجامع: ۲۸۳۷].

از این رو، در این کتاب، احادیث صحیح و حسن را بر اساس موارد زیر انتخاب کرده‌ام:

الف- اگر سند حدیث یکی باشد و متن حدیث در دو یا چند روایت مشابه مشابه باشد، مانند: (یا: إِنَّما سَنَدُ الْمُسْتَدِینَ عَلَیْهِمْ فَمَنْ سَنَدَتْهُ).

از ابوسعید خدری رضی الله عنه روایت است که گفت: رسول الله صلی الله علیه و سلم فرمودند: «بهترین عطرهای شما مشک است.»

[صحیح]. روایت شده توسط (ن). [صحیح الجامع: ۵۹۱۴].

از ابوسعید خدری رضی الله عنه روایت است که گفت: رسول الله صلی الله علیه و سلم فرمودند: «بهترین عطر، مشک است.»

[صحیح]. روایت شده توسط (ط، م، ن). [صحیح الجامع: ۱۰۳۲].

پس حدیث دوم را به دلیل تعدد روایاتش انتخاب کردم.

ب- اگر دو یا چند حدیث مشابه باشند، مانند:

از ابوهریره (رضی الله عنه) روایت است که رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمودند: «هرگاه امام بگوید: «خداوند ستایش‌کنندگانش را شنید»، بگویید: «ای الله، پروردگار ما، ستایش از آن توست.» زیرا هر کس سخنانش با سخنان فرشتگان هماهنگ باشد، گناهان گذشته‌اش بخشیده می‌شود.»

[صحیح]. به روایت (خ، م، د، ت، ن). [صحیح الجامع: 705].

از ابوسعید خدری (رضی الله عنه) روایت است که از رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم) شنید که فرمودند: «هرگاه امام گفت: «خداوند ستایشگرانش را شنید»، بگویید: «ای الله، پروردگار ما، و ستایش از آن توست.»»

[صحیح]. روایت شده توسط (ح). [صحیح الجامع: ۷۰۶].

پس حدیث جامع و روشن را برگزیدم، چنانکه در حدیث اول بود.

ج) احادیثی که در صحیح الجامع الصغیر و السلسلة الصحیحة آلبانی [برای مسند امام احمد بن حنبل یا طبرانی یا حاکم یا بیهقی] ذکر شده است، من در این کتاب، احادیثی را که از نظر الفاظ با آنها مشابه هستند، از کتب شش امام، به جای آنها قرار می‌دادم.

برای مثال، حدیثی که بریده اسلمی (رضی الله عنه) از پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) روایت کرده است: «هر که به تنگدستی مهلت دهد، برای هر روز دو برابر صدقه خواهد داشت، قبل از اینکه بدهی‌اش سر برسد. وقتی بدهی‌اش سر رسید و او را مهلت داد، برای هر روز دو برابر صدقه خواهد داشت.» [صحیح]. روایت شده توسط (احمد بن حنبل، ابن ماجه). این حدیث در صحیح الجامع با شماره [6108] ذکر شده است. بنابراین، من عبارت حدیث موجود در سنن ابن ماجه را مانند این حدیث در این کتاب آوردم.

از بریده اسلمی (رضی الله عنه) روایت است که پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمودند: «هر کس به یک فقیر مهلت دهد، برای هر روز صدقه‌ای برایش نوشته می‌شود و هر کس پس از انقضای مهلت، او را مهلت دهد، برای هر روز مانند آن صدقه نوشته می‌شود.» [صحیح]. روایت شده توسط (ابن ماجه).

الف) من احادیث ناقصی را که در صحیح الجامع الصغیر و سلسلة الصحیحة آلبانی از کتب شش امام ذکر شده بود، تکمیل می‌کردم.

مثلاً در حدیث آمده است: «روزه گرفتن سه روز از هر ماه، از رمضان تا رمضان دیگر، مانند روزه گرفتن تمام عمر است.»

[صحیح]. روایت شده توسط (ح.م.م.) از ابوقتاده. [صحیح الجامع: ۳۸۰۲].

این حدیث از مسند امام احمد بن حنبل است و ناقص است، بنابراین آن را با عبارت موجود در صحیح مسلم تکمیل کردم و به صورت زیر در کتاب قرار دادم.

از ابوقتاده انصاری (رضی الله عنه) روایت است که از رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم) درباره روزه گرفتنش سوال شد. رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم) خشمگین شد. عمر (رضی الله عنه) گفت: «ما راضی هستیم که الله پروردگار ما، اسلام دین ما، محمد رسول ما و بیعت ما پیمان ما باشد.» سپس از او درباره روزه گرفتن در تمام عمرش سوال شد. او گفت: «نه روزه گرفت و نه افطار کرد.» یا: «نه روزه گرفت و نه افطار کرد.» گفت: از او درباره دو روز روزه گرفتن و روز بعد افطار کردن سوال شد. گفت: «چه کسی می‌تواند این کار را انجام دهد؟» گفت: از او درباره یک روز روزه گرفتن و دو روز افطار کردن سوال شد. گفت: «کاش خداوند به ما قدرت انجام این کار را می‌داد.» گفت: از او درباره یک روز روزه گرفتن و روز بعد افطار کردن سوال شد. گفت: «این روزه برادرم داوود (علیه السلام) است.» گفت: از او درباره روزه گرفتن در روز دوشنبه سوال شد. فرمود: «آن روزی است که من در آن متولد شدم و روزی است که به پیامبری مبعوث شدم یا در آن روز بر من وحی نازل شد.» فرمود: «روزه گرفتن سه روز از هر ماه و روزه گرفتن از یک رمضان تا رمضان دیگر، روزه گرفتن تمام عمر است.» از ایشان درباره روزه روز عرفه سوال شد. فرمودند: «گناهان سال قبل و سال بعد را کفاره می‌کند.» همچنین از ایشان درباره روزه روز عاشورا سوال شد. فرمودند: «گناهان سال گذشته را کفاره می‌کند.»

[صحیح]. روایت شده توسط (م). [صحیح الجامع: ۳۸۰۲].

ه- متن هر حدیثی در کتاب از نام کوچک راوی حدیث گرفته شده است. مثلاً اگر نوشته شده باشد «روایت شده توسط (م، خ، د، ط، ن، ح)»، متن حدیث در شش کتاب مشابه است و در کتاب‌های محقق شیخ آلبانی نیز وجود دارد. با این حال، متن حدیث در این کتاب از صحیح مسلم گرفته شده است و بنابراین ابتدا به صورت اختصار نوشته شده است.

و من سلسله سند احادیث را ذکر نکردم، مگر نام صحابی که حدیث را به طور برجسته تری روایت کرده است، تا بررسی کتاب برای خواننده آسان شود و کتاب بیش از حد طولانی نشود، زیرا بسیاری از خوانندگان فقط می خواهند متن حدیث را بخوانند.

ز- من در این کتاب به احادیث سیره نبوی نبوی نپرداختم، زیرا آنها در بسیاری از کتاب‌های سیره نبوی و شرح حال صحابه، رضی الله عنهم، ذکر شده‌اند.

ح- معانی برخی از کلمات دشوار در احادیث، در انتهای هر صفحه قرار داده شده است تا فهم احادیث تا حد امکان برای خواننده آسان شود.

ت- تمام احادیث این کتاب دارای اعراب‌گذاری هستند تا بتوان آنها را به درستی خواند.

این کتاب در اوایل سال ۲۰۰۹ آغاز و در سال ۲۰۱۹ تکمیل شد. اینها تلاش‌هایی است که ما با آنها کوشیده‌ایم به دین بزرگ خود خدمت کنیم و از پیامبرمان، خاتم‌الرسولان، ﷺ، از طریق آنچه که او برای برادرانمان گفته و انجام داده است، حمایت کنیم، مطابق با فرموده خداوند متعال: {إِنَّ لَكُمْ فِي رَسُولِ اللَّهِ اسْوَةٌ حَسَنَةٌ لِمَنْ يَرْجُوهُ اللَّهَ وَ الْيَوْمِ الآخِرِ وَ ذَكَرَ اللَّهَ كَثِيراً} [احزاب: ۲۲]. از خداوند متعال می‌خواهیم که آن را سودمند گرداند و عمل ما را برای او خالص گرداند. {رَبَّنَا، لَا تُؤْذَنُوا عَلَيْنَا إِنْ نَسْنَا أَوْ خَطِيبَةً.} او برای ما کافی است و او بهترین وکیل است.

قاهره، ۱۸ شعبان ۱۴۴۰ هجری قمری

مربوط به ۲۴ آوریل ۲۰۱۹

       تامر بدر