۱- عن ابی هریره رضی الله عنه عن رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم قال: «الذی خلقه من یوم القیامه» (از ابوهریره رضی الله عنه) هنگامی که خداوند موجودات را آفرید، با دست خود درباره خود نوشت: «رحمت من بر غضبم غلبه دارد.» ».

۷- از ابوموسی اشعری رضی الله عنه روایت است که گفت: رسول الله صلی الله علیه و سلم فرمودند: همانا خداوند آدم را از مشتی که از تمام زمین برداشت، آفرید. سپس فرزندان آدم بر اساس زمین پدید آمدند. در میان آنها سرخ، سفید و سیاه، و بین آنها آسان و سخت، بد و خوب، و بین آنها بد وجود داشت. ».

۱۸- عن ابوهریره رضی الله عنه که گفت: رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم فرمودند: «... فَإِنَّ اللَّهَ لَهُ لَمْ یَسْتَغِی فَإِنَّ ... شیطان نزد یکی از شما می‌آید و می‌گوید: چه کسی فلان و فلان را آفریده است؟ چه کسی فلان و فلان را آفریده است؟ تا اینکه می‌گوید: چه کسی پروردگارت را آفریده است؟ وقتی به این نقطه رسید، باید به خدا پناه ببرد و از این کار دست بردارد. ».

۸۹- عن ابی هریره رضی الله عنه، عن رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم که فرمودند: «... قال: ... خداوند متعال می‌فرماید: «وقتی بنده‌ام قصد انجام کار نیکی را داشته باشد و آن را انجام ندهد، آن را برایش یک نیکی می‌نویسم. اگر آن را انجام دهد، ده نیکی تا هفتصد برابر برای آن می‌نویسم. و اگر قصد انجام کار بدی را داشته باشد و آن را انجام ندهد، آن را یک بدی برایش نمی‌نویسم. اگر آن را انجام دهد، آن را یک بدی می‌نویسم.» ».

۱۸۹- از ابی بن کعب رضی الله عنه روایت است که رسول الله صلی الله علیه و سلم فرمودند: مَثَل من در میان پیامبران، مانند مردی است که خانه‌ای ساخت، آن را زیبا، بی‌نقص و بی‌نقص ساخت، اما جایی را که فقط یک آجر روی آن قرار داشت، خالی گذاشت. مردم در اطراف ساختمان می‌گشتند و از آن شگفت‌زده می‌شدند و می‌گفتند: «کاش جای آن آجر تمام می‌شد!» اما من، در میان پیامبران، در جای آن آجر هستم. ».

۱۹۲- عن عمر بن الخطاب رضی الله عنه، قال سمعت النبی صلی الله علیه و آله و سلم: «وَ سَمِعْتُ النبی صلی الله علیه و آله و سلم یقول: فَمَنْ لَمْ یَکُنْ لَکُمْ مِنْ بَعْضٍ فَمَنْ لَکُمْ مِنْ بَعْضٍ». از من تعریف و تمجید نکن [1] همانطور که مسیحیان، پسر مریم را ستایش کردند، من فقط بنده او هستم. پس بگویید: بنده خدا و رسول او. ».

۲۰۰- از ابوهریره رضی الله عنه روایت است که گفت: گفته شد: «ای رسول خدا، از شر مشرکان به خدا شکایت کن.» فرمود: من نفرین کننده مبعوث نشده‌ام، بلکه به عنوان رحمت مبعوث شده‌ام. ».

[1] تو مرا ستایش می‌کنی

۳۱۸- از ابوهریره رضی الله عنه روایت است که گفت: رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم فرمودند: «... مسلمان کسی است که مسلمانان از زبان و دستش در امان باشند و مؤمن کسی است که مردم خون و مالشان را به او امانت می‌دهند. ».

۳۲۲- عن عبدالله بن عباس رضی الله عنهما، قال: رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم: «وَ لَا تُسْتَجِبْ لَهُ فَاس ... بنده در حالی که مؤمن است زنا نمی‌کند، و در حالی که مؤمن است شراب نمی‌نوشد، و در حالی که مؤمن است دزدی نمی‌کند، و در حالی که مؤمن است آدم نمی‌کشد. ».

۳۲۳- از عبدالله بن عمر رضی الله عنهما روایت است که گفت: رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم فرمودند: مؤمنی که با مردم معاشرت می‌کند و بر آزارشان صبر می‌کند، پاداشش بزرگتر از مؤمنی است که با مردم معاشرت نمی‌کند و بر آزارشان صبر نمی‌کند. ».

۳۳۴- عن ابی هریره رضی الله عنه، عن النبی صلی الله علیه و آله و سلم که فرمودند: «... قال: ... نشانه منافق سه چیز است: وقتی سخن می‌گوید دروغ می‌گوید، وقتی وعده می‌دهد خلاف وعده عمل می‌کند و وقتی امانتی به او سپرده می‌شود در آن خیانت می‌کند. ».

۳۴۶- عن الحسن عن ابی هریره رضی الله عنه قال: قال رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم: «وَ لَا تُسْتَجِبْ لَهُ فَمَنْ ...». کیست که این سخنان را از من بگیرد و به آنها عمل کند، یا به کسانی که آنها را به کار خواهند بست، تعلیم دهد؟ ابوهریره می‌گوید: «گفتم: من هستم، ای رسول خدا.» دستم را گرفت و پنج شمرد و فرمود: از حرام دوری کن تا عابدترین مردم باشی. به آنچه خدا قسمت تو کرده قناعت کن تا ثروتمندترین مردم باشی. با همسایه‌ات نیکی کن تا مؤمن باشی. آنچه را برای خود دوست داری برای مردم دوست بدار تا مسلمان باشی. زیاد نخند، زیرا زیاد خندیدن دل را می‌میراند. ».

۳۵۳- از عبدالله بن عمر رضی الله عنهما روایت است که گفت: از رسول خدا صلی الله علیه و آله شنیدم که فرمود: هر یک از شما چوپان هستید و هر یک از شما مسئول گله خود هستید. حاکم چوپان است و مسئول گله خود است. مرد چوپان خانواده خود است و مسئول گله خود است. زن چوپان خانه شوهرش است و مسئول گله خود است. خدمتکار چوپان مال آقای خود است و مسئول گله خود است. مرد چوپان مال پدرش است و مسئول گله خود است. و هر یک از شما چوپان هستید و مسئول گله خود است. ».

۸۵۴- از ابوهریره رضی الله عنه روایت است که رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم فرمودند: «... فَمَنْ لَمْ یَکُنْ لَکُمْ مِنْ بَعْضٍ فَمَنْ یَکُنْ لَکُمْ مِنْ بَعْضٍ». یک درهم مقدم بر صد هزار درهم است گفتند: چگونه؟ فرمود: مردی دو درهم داشت و یکی از آنها را صدقه داد. مردی نزد ... رفت. [1] مال خودش را، پس صد هزار درهم از آن را برداشت و صدقه داد. ».

۸۶۶- از طارق محاربی روایت شده که گفت: به مدینه رسیدیم و رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم بر منبر ایستاده بود و برای مردم سخنرانی می‌کرد و می‌گفت: دستِ دهنده بالاترین دست است، پس با کسانی که از آنها حمایت می‌کنید شروع کنید: مادرتان، پدرتان، خواهرتان، برادرتان، سپس نزدیکترینِ شما، نزدیکترینِ شما ».

۸۹۲- از عبدالله بن عباس رضی الله عنهما روایت شده که گفت: رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم به معاذ بن جبل هنگامی که او را به یمن فرستاد فرمود: تو به سوی قومی از اهل کتاب خواهی رفت. وقتی به سوی آنها آمدی، آنها را به شهادت دادن به اینکه خدایی جز الله نیست و محمد رسول الله است، فرا بخوان. اگر در این امر از تو اطاعت کردند، به آنها بگو که خداوند پنج نماز در شبانه‌روز را بر آنها واجب کرده است. اگر در این امر از تو اطاعت کردند، به آنها بگو که خداوند صدقه‌ای را بر آنها واجب کرده است که از ثروتمندانشان گرفته شده و به فقرایشان داده می‌شود. اگر در این امر از تو اطاعت کردند، از اشراف و بزرگان برحذر باش. [2] اموالشان را، و از دعای مظلوم برحذر باشید، زیرا بین او و خدا حجابی نیست. ».

[1] طرف: کنار یا جنبه‌ی چیزی

[2] کرایم: جمع کریمه، به معنای بهترین و مرغوب‌ترین مال.

۹۰۶- از ابوسعید خدری رضی الله عنه روایت است که گفت: فقرا را دوست بدارید، زیرا من از رسول خدا صلی الله علیه و آله شنیدم که در دعایش می‌فرمود: خدایا، بگذار فقیر زندگی کنم، بگذار فقیر بمیرم، و مرا با گروه ... محشور کن. [1] فقرا ».

۹۰۷- از ابوهریره رضی الله عنه روایت است که گفت: از رسول خدا صلی الله علیه و آله شنیدم که می فرمود: «... اگر یکی از شما صبحگاهان بیرون رود و بر پشت خود هیزم جمع کند و آن را صدقه دهد و از مردم بی‌نیاز شود، برایش بهتر از آن است که از کسی چیزی بخواهد که یا به او می‌دهد یا از دادن آن خودداری می‌کند. دست بالا بهتر از دست پایین است. از کسانی که زیر دست تو هستند شروع کن. ».

۹۱۵- از عبدالله بن مسعود رضی الله عنه روایت است که گفت: رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم فرمودند: هر کس از مردم چیزی بخواهد در حالی که خودش به اندازه کافی برای سیر شدنش دارد، روز قیامت در حالی می‌آید که از درخواستش، صورتش خراش برداشته است. [2] یا خراش [3] یا یک کارگر سخت کوش [4] گفته شد: ای رسول خدا، این کار چه سودی برای او دارد؟ فرمود: پنجاه درهم، یا معادل آن به طلا ».

[1] گروه: گروه

[2] خراش‌ها

[3] خراش‌ها: جمع خراش، که به معنای زخم است

[4] کودوه: آثار خراش

۱۰۹۴- عن ابی هریره رضی الله عنه قال: رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم: «وَ لَا تُسْتَجِبْ لَهُ فَلا تُسْتَجِبْ لَهُ فَلا تُسْتَجِبْ». به یکدیگر حسادت نورزید، از یکدیگر سبقت نگیرید، از یکدیگر کینه به دل نگیرید، از یکدیگر روی نگردانید و یکدیگر را تضعیف نکنید. بلکه بندگان خدا و برادران یکدیگر باشید. مسلمان با مسلمان برادر است؛ به او ظلم نمی‌کند، او را رها نمی‌کند و به او به دیده تحقیر نمی‌نگرد. تقوا اینجاست. - و سه بار به سینه‌اش اشاره می‌کند. برای انسان همین شرارت کافی است که برادر مسلمان خود را تحقیر کند. تمام وجود مسلمان برای مسلمان دیگر محترم است: خون، مال و آبرویش. ».

۱۰۹۸- عن عبدالله بن عمر رضی الله عنهما، قال: رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم: «وَ لَا تُسْتَجِبْ لَهُ فَمَنْ ... هر که به خدا پناه برد، به او پناه دهید. هر که به نام خدا درخواستی کرد، به او عطا کنید. هر که شما را دعوت کرد، دعوتش را اجابت کنید. هر که به شما نیکی کرد، به او پاداش دهید. اگر چیزی نیافتید که به او پاداش دهید، برایش دعا کنید تا زمانی که احساس کنید به او پاداش داده‌اید. ».

۱۰۹۹- عن ابی امامه رضی الله عنه که گفت: رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم فرمودند: «... من یک رهبر در خانه‌ای در حومه شهر هستم [1] بهشت از آن کسی است که جدال را ترک کند، هرچند حق با او باشد، و خانه‌ای در وسط بهشت از آن کسی است که دروغ را ترک کند، هرچند شوخی کند، و خانه‌ای در بالاترین طبقه بهشت از آن کسی است که اخلاق خود را نیکو کند. ».

۱۱۰۰- از نعمان بن بشیر رضی الله عنه روایت است که گفت: رسول الله صلی الله علیه و سلم فرمودند: مثال مؤمنان در محبت، رحمت و شفقت متقابلشان، مانند پیکری است که هرگاه عضوی از آن بیمار شود، سایر اعضای بدن با بی‌خوابی و تب به آن پاسخ می‌دهند. ».

۱۱۰۴- عن انس بن مالک رضی الله عنه، عن النبی صلی الله علیه و آله و سلم که فرمودند: «... قال: ... هیچ یک از شما ایمان واقعی ندارد تا زمانی که آنچه را برای خود دوست دارد، برای برادرش نیز دوست بدارد. ».

۱۱۰۵ - از مقدام بن معدیکرب رضی الله عنه، از پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم روایت شده که فرمودند: اگر کسی برادرش را دوست دارد، باید به او بگوید که دوستش دارد. ».

۱۱۰۸- از عبدالله بن عمرو رضی الله عنهما روایت است که گفت: مردی از رسول خدا صلی الله علیه و آله پرسید: «کدام یک از مسلمانان برتر است؟» فرمود: آن که مسلمانان از زبان و دستش در امانند ».

۱۱۰۹- عن ابوهریره رضی الله عنه که گفت: رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم فرمودند: «... مؤمن شش حق نسبت به مؤمن دارد: در بیماری به عیادتش برود، در مرگش حاضر باشد، در دعاهایش او را بخواند، در ملاقاتش سلام کند، در عطسه‌اش بگوید: «رحمت خدا بر تو باد» و در غیابش یا حضورش او را نصیحت کند. ».

۱۱۱۱- عن ابوذر غفاری رضی الله عنه که گفت: رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم فرمودند: لبخند زدن تو به روی برادرت صدقه است، امر به معروف و نهی از منکر تو صدقه است، راهنمایی کردن تو در سرزمین گمراهی صدقه است، دیدن کسی که چشمش ضعیف است صدقه است، برداشتن سنگ یا خار یا استخوانی از جاده صدقه است، و خالی کردن دلو خودت در دلو برادرت صدقه است. ».

۱۱۱۴- عن ابوهریره رضی الله عنه که گفت: رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم فرمودند: «... وارد بهشت نمی‌شوید تا ایمان نیاورید، و ایمان نمی‌آورید تا یکدیگر را دوست نداشته باشید. آیا شما را به چیزی راهنمایی نکنم که اگر آن را انجام دهید، یکدیگر را دوست خواهید داشت؟ صلح را در میان خود رواج دهید. ».

۱۱۱۷- از عبدالله بن عمر رضی الله عنهما روایت است که گفت: رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم فرمودند: صلح را گسترش دهید، به فقرا غذا بدهید و همانطور که خداوند متعال به شما دستور داده است، برادر باشید. ».

۱۱۱۹- عن ابی هریره رضی الله عنه که گفت: رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم فرمودند: «... سواره به پیاده، پیاده به نشسته و قلیل به کثیر سلام می‌کند. ».

۱۱۳۵- عن عبدالله بن عمر رضی الله عنهما قال: رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم: «وَ لَا تُسْتَجِبْ لَهُ فَقَدْ کَانَ ... مزد کارگر را قبل از خشک شدن عرقش بدهید. ».

۱۱۳۶- عن عبدالله بن مسعود رضی الله عنهما، قال: رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم: اگر سه نفر بودید، دو نفر نباید در خلوت با یکدیگر نجوا کنند، تا با مردم درآمیزید، مبادا او را غمگین کند. ».

۱۱۳۹- از عایشه رضی الله عنها روایت است که گفت: پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم فرمودند: ای عایشه: از بدترین مردم کسانی هستند که با خودداری از بدگویی زبانشان، عزت یافته‌اند. ».

۱۱۴۰ - از ابوهریره رضی الله عنه روایت است که رسول الله صلی الله علیه و سلم در مقابل عده‌ای که نشسته بودند، ایستاد و فرمود: آیا از خوبی‌ها و بدی‌هایت برایت نگویم؟ فرمود: پس سکوت کردند. آن را سه بار تکرار کرد. مردی گفت: آری، ای رسول خدا، ما را از خوبی‌هایمان باخبر کن. فرمود: بهترین شما کسی است که از او امید خیر باشد و از شر او در امان باشد و بدترین شما کسی است که از او امید خیر نباشد و از شر او در امان نباشد. ».

۱۱۴۲- از ابوهریره رضی الله عنه روایت است که پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم فرمودند: از بدترین مردم، شخص دو رو است که نزد برخی با یک چهره و نزد برخی دیگر با چهره‌ای دیگر می‌آید. ».

۱۱۴۳- عن عمار بن یاسر رضی الله عنهما قال: رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم: «وَ لَا تُسْتَجِبْ لَهُ فَلا تُسْتَجِبْ لَهُ فَلا تُسْتَجِبْ». هر که در دنیا دو چهره داشته باشد، در روز قیامت دو زبان آتشین خواهد داشت. ».

۱۱۴۹- از عبدالرحمن بن ابی لیلی روایت شده که گفت: اصحاب محمد صلی الله علیه و آله و سلم برای ما نقل کردند که با پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم راه می‌رفتند که یکی از آنها خوابش برد، یکی از آنها به سمت طنابی که همراهش بود رفت و آن را گرفت و مبهوت شد، پس رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم فرمود: «ای رسول خدا! برای مسلمان جایز نیست که مسلمان دیگری را بترساند. ».

۱۱۵۰ - عن ابی هریره رضی الله عنه قال: ابوالقاسم رضی الله عنه فرمود: «... هر کس با آهن به سوی برادرش نشانه بگیرد، فرشتگان او را لعنت می‌کنند، اگرچه برادر پدری و مادری‌اش باشد. ».

۱۱۵۸- عن ابی هریره رضی الله عنه، عن النبی صلی الله علیه و آله و سلم که فرمودند: «... قال: ... هیچ بنده‌ای در دنیا، بنده‌ی دیگری را نمی‌پوشاند، مگر اینکه خداوند در روز قیامت، او را می‌پوشاند. ».

۱۱۶۲- عن ابوهریره رضی الله عنه که گفت: رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم فرمودند: «... هر که بر نیازمندی آسان گیرد، خداوند در دنیا و آخرت بر او آسان گیرد. ».

۱۱۶۵ - از ابوهریره رضی الله عنه روایت است که گفت: رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم فرمودند: «... هر که سختی دنیوی مؤمنی را برطرف کند، خداوند سختی روز قیامت را از او برطرف خواهد کرد. هر که بر کسی که در تنگنا است، آسان گیرد، خداوند در دنیا و آخرت بر او آسان خواهد کرد. هر که مسلمانی را بپوشاند، خداوند در دنیا و آخرت او را خواهد پوشاند. خداوند تا زمانی که بنده با برادرش باشد، با اوست. هر که راهی برای جستجوی دانش در پیش گیرد، خداوند آن راه را برای او آسان خواهد کرد. راهی به سوی بهشت. و هیچ گروهی در خانه‌ای از خانه‌های خدا جمع نمی‌شوند که کتاب خدا را تلاوت کنند و آن را در میان خود مطالعه کنند، مگر اینکه آرامش بر آنها نازل می‌شود، رحمت آنها را فرا می‌گیرد، فرشتگان آنها را احاطه می‌کنند و خداوند آنها را در میان کسانی که نزد او هستند، یاد می‌کند. و هر که کردارش او را کند کند، نسبش او را به شتاب نخواهد رساند. ».

۱۱۶۸ - عن جابر بن عبدالله و ابوطلحه بن سهل الانصاری، قالوا: رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم: «وَ قالُوا لَهُ سَواءً مِنْ بَعْضِهِمْ وَ لَمْ یَسْتَغْفِرُونَ». هیچ مردی نیست که مسلمانی را در حالی که حرمتش هتک و آبرویش ریخته می‌شود، رها کند، مگر اینکه خداوند او را در حالی که دوست دارد یاری‌اش کند، رها خواهد کرد. و هیچ مردی نیست که مسلمانی را در حالی که آبرویش ریخته و حرمتش هتک شده است، یاری کند، مگر اینکه خداوند او را در حالی که دوست دارد یاری‌اش کند، یاری خواهد کرد. ».

۱۱۷۰ - از ابوهریره رضی الله عنه روایت است که گفت: پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم فرمودند: کسی که برای بیوه زنان و فقرا تلاش می‌کند، مانند کسی است که در راه خدا جهاد می‌کند، یا مانند کسی است که شب‌ها به نماز می‌ایستد و روزها روزه می‌گیرد. ».

۱۱۷۱- از سهل بن سعد رضی الله عنه روایت است که گفت: رسول الله صلی الله علیه و سلم فرمودند: من و کسی که یتیمی را کفالت کند، در بهشت اینگونه خواهیم بود. با انگشت اشاره و وسطش اشاره کرد و آنها را کمی از هم باز کرد.

۱۱۷۲- از انس بن مالک رضی الله عنه روایت است که گفت: پیرمردی آمد و می‌خواست پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم را ببیند، اما مردم در جا دادن به او تعلل می‌کردند، پس پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم فرمود: از ما نیست کسی که به کوچک ما رحم نکند و به بزرگ ما احترام نگذارد. ».

۱۱۷۳- عن ابوهریره رضی الله عنه که گفت: رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم فرمودند: «... از نشانه‌های اسلام خوب انسان این است که آنچه را که به او مربوط نیست، ترک کند. ».

[1] ربض: اطراف بهشت و کناره‌های آن

۱۱۹۴- از ابو شریح عدوی روایت شده که گفت: گوش‌هایم شنید و چشمانم دید، هنگامی که پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم فرمود: هر که به خدا و روز قیامت ایمان دارد، همسایه‌اش را گرامی بدارد، و هر که به خدا و روز قیامت ایمان دارد، مهمانش را گرامی بدارد. عرض کرد: ای رسول خدا، پاداش او چیست؟ فرمود: یک روز و یک شب، و مهمانداری سه روز است، و آنچه پس از آن باشد، برای او صدقه است. و هر که به خدا و روز قیامت ایمان دارد، باید سخن نیک بگوید یا خاموش باشد. ».

۱۱۹۸- عن ابوموسی اشعری رضی الله عنه، عن النبی صلی الله علیه و آله و سلم که فرمودند: «... مثال همنشین خوب و همنشین بد، مانند فروشنده مشک و آهنگر است. فروشنده مشک یا مقداری از آن را به تو می‌دهد. [1]یا از او خرید می‌کنی، یا بوی خوشی از او به مشام می‌رسد. اما دمنده‌ی هوا، یا لباس‌هایت را می‌سوزاند یا بوی بدی از او به مشامت می‌رسد. ».

[1] او به تو می‌دهد: او به تو می‌دهد

۱۲۰۲- انس بن مالک (رضی الله عنه) می‌گوید: سه مرد به خانه‌های همسران پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) آمدند و از عبادت پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) پرسیدند. وقتی به آنها اطلاع داده شد، آن را ناچیز شمردند. گفتند: «ما در مقایسه با پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) کجا هستیم، در حالی که گناهان گذشته و آینده او بخشیده شده است؟» یکی از آنها گفت: «اما من تا ابد تمام شب را به عبادت خواهم گذراند.» دیگری گفت: من همیشه روزه خواهم گرفت و هرگز افطار نخواهم کرد. دیگری گفت: من از زنان دوری خواهم کرد و هرگز ازدواج نخواهم کرد. سپس رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم) آمد و گفت: آیا شما کسانی هستید که چنین و چنان گفتید؟ به خدا سوگند، من از همه بیشتر از خدا می‌ترسم و پرهیزگارترین مردم نسبت به او هستم. با این حال، روزه می‌گیرم و افطار می‌کنم، نماز می‌خوانم و می‌خوابم و با زنان ازدواج می‌کنم. پس هر کس از سنت من روی برگرداند، از من نیست. ».

۱۲۰۷- عن ابی هریره رضی الله عنه، عن النبی صلی الله علیه و آله و سلم که فرمودند: «... قال: ... با زن به چهار دلیل ازدواج می‌شود: مال، نسب، زیبایی و دینداری‌اش، پس با کسی که دیندار است ازدواج کن که دستانت مبارک باد. ».

۱۲۰۸- عن عبدالله بن عمرو رضی الله عنهما، قال رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم: «وَ لَا تُحِبُّونَ عَلی سَبیلِهِمُ الْمُسْتَقیمُ». دنیا متاع است و بهترین متاع دنیا زن صالح است. ».

۱۲۱۳- عن ابی هریره رضی الله عنه که گفت: رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم فرمودند: «... اگر کسی به خواستگاری شما آمد که از اخلاق و دین او راضی هستید، با او ازدواج کنید. اگر چنین نکنید، فتنه و فساد در زمین فراگیر خواهد شد. ».

۱۲۲۸- از سهل بن سعد رضی الله عنه روایت است که پیامبر صلی الله علیه و آله به مردی فرمود: ازدواج کنید، اگرچه با انگشتر آهنین باشد. ».

۱۲۳۴- عن ابوهریره رضی الله عنه که گفت: رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم فرمودند: «... با زنان به نیکی رفتار کنید، زیرا آنها از دنده آفریده شده‌اند و کج‌ترین قسمت دنده، قسمت بالایی آن است. اگر بخواهی آن را صاف کنی، می‌شکن، اما اگر آن را به حال خود رها کنی، کج باقی می‌ماند. پس با زنان به نیکی رفتار کنید. ».

۱۲۳۸ - از ابوهریره رضی الله عنه روایت است که گفت: رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم فرمودند: کامل‌ترین مؤمنان از نظر ایمان، خوش‌اخلاق‌ترین آنان هستند و بهترین شما کسانی هستند که با زنان خود خوش‌اخلاق‌تر باشند. ».

۱۲۵۰- عن ابوهریره رضی الله عنه که گفت: رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم فرمودند: «... اگر مردی همسرش را به رختخواب خود بخواند و او امتناع ورزد و مرد شب را با عصبانیت از او بگذراند، فرشتگان تا صبح او را نفرین می‌کنند. ».

۱۲۵۹- عن ابی هریره رضی الله عنه قال: رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم: «وَ لَا تُسْتَجِبْ لَهُ فَلا تُسْتَجِبْ لَهُ فَلا تُسْتَجِبْ». دیناری که در راه خدا خرج می‌کنی، دیناری که برای آزاد کردن برده‌ای خرج می‌کنی، دیناری که به فقیری صدقه می‌دهی و دیناری که برای خانواده‌ات خرج می‌کنی، بزرگترین پاداش، دیناری است که برای خانواده‌ات خرج می‌کنی. ».

۱۳۰۲- از ابوهریره رضی الله عنه روایت است که گفت: رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم حسن بن علی را بوسید در حالی که اقرع بن حابس تمیمی نزد او نشسته بود. اقرع گفت: من ده فرزند دارم و هرگز هیچ یک از آنها را نبوسیده‌ام. رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم به او نگاه کرد و سپس فرمود: کسی که رحم نکند، به او رحم نخواهد شد ».

۱۳۰۳- از عقبة بن عامر رضی الله عنه روایت است که گفت: از رسول خدا صلی الله علیه و آله شنیدم که فرمود: هر که سه دختر داشته باشد و با آنها مدارا کند، از مال خود به آنها غذا دهد، آب دهد و لباس بپوشاند، آنها در روز قیامت برای او سپر آتش خواهند بود. ».

۱۳۱۲- از جابر بن عبدالله رضی الله عنهما روایت است که گفت: رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم فرمودند: همانا شیطان تخت خود را بر آب می‌گذارد، سپس لشکریانش را می‌فرستد. نزدیک‌ترین کس به او از نظر مقام، کسی است که بیشترین وسوسه را ایجاد می‌کند. یکی از آنها می‌آید و می‌گوید: «من چنین و چنان کردم.» او می‌گوید: «تو هیچ کاری نکردی.» سپس یکی از آنها می‌آید و می‌گوید: «من او را تنها نگذاشتم تا اینکه او را از همسرش جدا کردم.» او را به خود نزدیک می‌کند و می‌گوید: «تو عالی هستی.» ».

۱۴۲۸ - از جابر بن عبدالله رضی الله عنهما روایت است که گفت: رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم فرمودند: هیچ مسلمانی نیست که گیاهی بکارد، مگر اینکه هر چه از آن خورده شود برای او صدقه است، و هر چه از آن دزدیده شود برای او صدقه است، و هر چه حیوان وحشی از آن بخورد برای او صدقه است، و هر چه پرنده از آن بخورد برای او صدقه است، و به هیچ چیز گرفتار نخواهد شد. [1] هیچکس نیست جز او که خیریه دارد ».

[1] یَرْزَعُهُ: از او می‌گیرد و از او کم می‌کند

۱۴۳۵ - عن ابی هریره رضی الله عنه قال: رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم: «وَ لَا تُسْتَجِبْ لَهُ فَلا تُسْتَجِبْ لَهُ فَلا تُسْتَجِبْ». امانت کسی را که به تو امانت داده است، ادا کن و به کسی که به تو خیانت کرده است، خیانت مکن. ».

۱۴۷۳- از شداد بن اوس رضی الله عنه روایت است که گفت: من دو چیز را از رسول خدا صلی الله علیه و آله حفظ کرده‌ام، ایشان فرمودند: همانا خداوند در هر کاری فضیلت را مقرّر فرموده است. پس هرگاه می‌کشید، نیکو بکشید و هرگاه ذبح می‌کنید، نیکو ذبح کنید. هر یک از شما باید تیغ خود را تیز کند و حیوان ذبح شده‌اش در آسایش باشد. ».

۱۵۲۶- از ابوهریره رضی الله عنه روایت است که گفت: از رسول خدا صلی الله علیه و آله شنیدم که فرمود: «... خداوند پنجاه هزار سال پیش از آفرینش آسمان‌ها و زمین، مقدرات را تعیین کرد. ».

۱۵۴۳- از عبدالله بن عباس رضی الله عنهما روایت است که گفت: روزی پشت سر رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم بودم، فرمود: پسر، چند کلمه به تو می‌آموزم. از خدا بترس تا او تو را حفظ کند. از خدا بترس تا او را پیش روی خود بیابی. اگر چیزی می‌خواهی، از خدا بخواه. اگر یاری می‌جویی، از خدا یاری بخواه. بدان که اگر تمام امت گرد هم آیند تا به تو سودی برسانند، جز آنچه خدا برای تو مقدر کرده است، سودی به تو نمی‌رسانند. و اگر گرد هم آیند تا به تو زیانی برسانند، جز آنچه خدا برای تو مقدر کرده است، زیانی به تو نمی‌رسانند. قلم‌ها برداشته شده‌اند و کاغذها خشک شده‌اند. ».

۱۵۴۵ - از جابر بن عبدالله رضی الله عنهما روایت است که گفت: رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم فرمودند: بنده ایمان واقعی نمی‌آورد، مگر اینکه به تقدیر، چه خوب و چه بد، ایمان بیاورد، تا اینکه بداند آنچه به او رسیده، ممکن نیست از دستش برود و آنچه به او نرسیده، ممکن نیست به او برسد. ».

۱۶۲۳- عن ابی هریره رضی الله عنه، عن النبی صلی الله علیه و آله و سلم که فرمودند: «... قال: ... هر آنچه از خستگی بر مسلمان وارد شود [1] و همچنین هیچ دردی وجود ندارد [2] نه نگرانی، نه غم، نه آسیب، نه غم و اندوه [3] حتی خاری که به او فرو می‌رود، مگر اینکه خداوند به واسطه آن، برخی از گناهانش را می‌بخشد. ».

۱۶۲۸- از انس بن مالک رضی الله عنه روایت است که گفت: رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم فرمودند: «... اگر خداوند خیر بنده‌اش را بخواهد، در همین دنیا عذابش را زودتر نازل می‌کند و اگر شر بنده‌اش را بخواهد، گناهش را تا روز قیامت از او باز می‌دارد تا به طور کامل جبران شود. ».

۱۶۳۵ - از صهیب بن سنان روایت شده که گفت: رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم فرمودند: چه شگفت است کار مؤمن! آری، کار او سراسر خیر است و این برای هیچ کس جز مؤمن نیست. اگر خوبی به او برسد، شکر می‌کند و این برایش خوب است و اگر بدی به او برسد، صبر می‌کند و این برایش خوب است. ».

[1] خستگی

[2] بیماری

[3] غم: شدیدتر از غم و اندوه

۱۸۲۴ - از بریده اسلمی رضی الله عنه، از پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم روایت شده که فرمودند: «... قاضیان سه دسته اند: یکی در بهشت و دو دسته در دوزخ. اما قاضی بهشتی کسی است که حق را شناخته و بر اساس آن قضاوت کرده است. قاضی ای که حق را شناخته اما در قضاوت خود ستم کرده، پس او در دوزخ است. قاضی ای که از روی جهل برای مردم قضاوت کرده، پس او در دوزخ است. ».

۱۸۲۵- از عمرو بن عاص، رضی الله عنه، روایت است که او از رسول الله، صلی الله علیه و سلم، شنید که می‌فرمود: اگر قاضی قضاوتی کند و با تلاش و کوشش به نتیجه برسد، دو پاداش دارد و اگر قضاوتی کند و با تلاش و کوشش به نتیجه نرسد، یک پاداش دارد. ».

۱۸۵۹ - از صفوان بن سُلَیم، از تعدادی از فرزندان اصحاب رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم، از پدرانشان، از رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم که فرمودند: «... فَإِنَّمَا أَنْزَلْنَاهُ لَهُ فَإِنَّمَا ... هر که به پیمانی ستم کند، یا حق او را کم کند، یا بیش از طاقتش بر او تکلیف کند، یا بدون رضایتش چیزی از او بگیرد، روز قیامت من طرف حساب او خواهم بود. ».

۱۸۶۱ - از عبدالرحمن بن ابی بکره روایت شده که گفت: ابو بکره به پسرش که در سجستان بود نوشت: «در حالی که خشمگین هستی، بین دو نفر قضاوت نکن، زیرا من از پیامبر صلی الله علیه و آله شنیدم که می‌فرمود: هیچ قاضی نباید در حال خشم بین دو نفر قضاوت کند. ».

۱۸۶۲- عن علی بن ابی طالب رضی الله عنه قال: قال رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم: «ای علی! اگر دو نفر در دعوایی نزد تو حاضر شوند، تا وقتی که حرف‌های دیگری را نشنیدی، به نفع اولی حکم نکن، زیرا آنگاه خواهی دانست که چگونه قضاوت کنی. ».

۱۸۷۶- از عایشه (رضی الله عنها) روایت شده است که قریش نگران ماجرای زن مخزومی بودند که دزدی کرده بود. گفتند: «چه کسی با رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم) در مورد او صحبت خواهد کرد؟» گفتند: «چه کسی جرأت چنین کاری را دارد جز اسامه بن زید، محبوب رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم)؟» پس اسامه با او صحبت کرد. رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود: آیا در یکی از حدود الهی شفاعت می‌کنی؟ سپس برخاست و خطبه‌ای ایراد کرد و سپس فرمود: کسانی که پیش از شما بودند، هلاک شدند، زیرا اگر فرد شریفی در میان آنها دزدی می‌کرد، او را رها می‌کردند، اما اگر فرد ضعیفی در میان آنها دزدی می‌کرد، حد مقرر را بر او اجرا می‌کردند. به خدا قسم، اگر فاطمه دختر محمد دزدی کرده بود، دستش را قطع می‌کردم. ».

۱۸۷۹ - از عمران بن حصین، رضی الله عنهما، روایت شده که زنی از جهینه در حالی که باردار بود، نزد پیامبر خدا صلی الله علیه و آله آمد. [1] از زنا، گفت: ای پیامبر خدا، من حد زده‌ام، آن را بر من جاری کن. پس پیامبر خدا صلی الله علیه و آله و سلم، ولی او را فراخواند و فرمود: با او مهربان باش و وقتی وضع حمل کرد، او را نزد من بیاور. پس او چنین کرد. سپس پیامبر خدا صلی الله علیه و آله به او دستور داد که این کار را انجام دهد و او در شک و تردید بود. [2] بر لباسش نماز خواند، سپس دستور داد او را سنگسار کنند، سپس بر او نماز خواند. عمر به او گفت: «ای پیامبر خدا، آیا بر او نماز می‌خوانی در حالی که او مرتکب زنا شده است؟!» عمر گفت: او توبه‌ای کرد که اگر بین هفتاد نفر از اهل مدینه تقسیم می‌شد، برایشان کافی بود. آیا توبه‌ای بهتر از این یافته‌اید که او خود را در راه خداوند متعال فدا کند؟ ».

[1] حامله: باردار

[2] شوکت: بسته و محکم بسته شده تا هنگام سنگسار، اندام تناسلی زن نمایان نشود.

۱۹۲۷ - از انس بن مالک رضی الله عنه روایت است که گفت: رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم گناهان کبیره را ذکر کرد، یا از گناهان کبیره پرسیده شد؟ پس فرمود: شرک، کشتن نفس و نافرمانی والدین او گفت: آیا شما را از بزرگترین گناهان کبیره آگاه نکنم؟ گفتار دروغ - یا فرمود - شهادت دروغ. ».

۱۹۴۷ - از ابو امامه رضی الله عنه روایت است که رسول الله صلی الله علیه و سلم فرمودند: هر کس با سوگند خوردن، حق مسلمانی را غصب کند، خداوند جهنم را بر او واجب و بهشت را بر او حرام می‌کند. مردی به ایشان گفت: «حتی اگر چیز کوچکی باشد، ای رسول خدا؟» ایشان فرمودند: و شعبه‌ای از اراک [1] ».

۱۹۵۲ - عن عبدالله بن مسعود رضی الله عنه، عن النبی صلی الله علیه و آله و سلم که فرمودند: «... قال: ... راستگویی به نیکی رهنمون می‌شود و نیکی به بهشت. ممکن است انسان آنقدر راست بگوید تا صادق شود. دروغ به فحشا رهنمون می‌شود و فحشا به آتش جهنم. ممکن است انسان آنقدر دروغ بگوید تا در پیشگاه خداوند دروغگو ثبت شود. ».

۱۹۵۳- از اسماء بنت یزید روایت شده که گفت: رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: دروغ گفتن فقط در سه مورد جایز است: وقتی مرد برای جلب رضایت همسرش با او صحبت می‌کند، دروغ در جنگ، و دروغ برای آشتی دادن بین مردم. ».

[1] اراک: جمع اراک، درختی است که برای خلال دندان استفاده می‌شود.

۱۹۶۳ - از ابو امامه و دیگران از اصحاب پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم روایت شده است که پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم فرمودند: «... وَ عَمَلَ أَمْراً فَقَدْ ... هر مرد مسلمانی که مرد مسلمانی را آزاد کند، این آزادی، فدیه او از آتش خواهد بود و هر عضوی از او برای یک عضو او کافی است. و هر مرد مسلمانی که دو زن مسلمان را آزاد کند، این آزادی، فدیه او از آتش خواهد بود و هر عضوی از آنها برای یک عضو او کافی است. و هر زن مسلمانی که زن مسلمانی را آزاد کند، فدیه او از آتش خواهد بود و هر عضوی از او برای عضو دیگر او کافی است. ».

۱۹۶۶ - از عمرو بن عباسه رضی الله عنه روایت است که گفت: از رسول خدا صلی الله علیه و آله شنیدم که فرمود: هر کس برده مؤمنی را آزاد کند، این آزادی، فدیه او از آتش جهنم خواهد بود. ».

۱۹۶۷ - از انس بن مالک رضی الله عنه روایت است که گفت: رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم فرمودند: هر کس دو دختر را بزرگ کند تا به سن بلوغ برسند، من و او در روز قیامت محشور خواهیم شد. انگشتانش را به هم چسباند.

۱۹۹۴ - عن ابی هریره رضی الله عنه، عن النبی صلی الله علیه و آله و سلم که فرمودند: «... قال: ... از هفت گناه کبیره و مخرب دوری کنید [1] گفتند: ای رسول خدا، آنها چیستند؟ فرمود: شرک به خدا، جادوگری، کشتن نفسی که خدا جز به حق حرام کرده است، ربا خوردن، خوردن مال یتیم، فرار در روز جنگ، و تهمت زدن به زنان پاکدامن و مؤمنِ بی‌خبر. ».

۱۹۹۶ - از انس بن مالک رضی الله عنه، از پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم که فرمودند: «... وَ أَنْزَلْنَا لَهُ فَاسْتَغْفِرْ ... بزرگترین گناهان کبیره عبارتند از: شرک به خدا، کشتن نفس، نافرمانی والدین و گفتار دروغ. یا فرمود: و شهادت دروغ ».

[1] المُبیقات: گناهان هلاک‌کننده

۲۰۱۹ - از عبدالله بن عمر، رضی الله عنهما، روایت شده که گفت: رسول الله، صلی الله علیه و آله و سلم، فرمودند: مؤمن تا زمانی که خون حرامی را نریزد، همواره در دینش آرامش خواهد داشت. ».

۲۰۲۰ - از براء بن عازب، رضی الله عنهما، روایت است که رسول الله، صلی الله علیه و سلم، فرمودند: زوال دنیا نزد خداوند آسان‌تر از کشتن مؤمن به ناحق است. ».

۲۰۲۳ - از ابوسعید خدری و ابوهریره، از رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم روایت شده که فرمودند: اگر اهل آسمان و زمین در خون مؤمنی شریک شوند، خداوند همه آنها را در آتش جهنم خواهد انداخت. ».

۲۰۲۸ - از مردی از اصحاب پیامبر صلی الله علیه و آله روایت شده که رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: هر کس مردی از اهل میثاق را بکشد، بوی بهشت را استشمام نخواهد کرد، در حالی که بوی بهشت از فاصله هفتاد سال به مشام می‌رسد. ».

۲۰۳۵ - عن ابی هریره رضی الله عنه قال: رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم: «وَ لَا تُسْتَجِبْ لَهُ فَلا تُسْتَجِبْ لَهُ فَلا تُسْتَجِبْ». هر که با سلاح آهنین خود را بکشد، سلاح آهنینش در دست اوست و به او خنجر زده می‌شود. [1] او در آتش جهنم خواهد بود و جاودانه در آن خواهد ماند. و هر که زهر بنوشد و خود را بکشد، جرعه جرعه آن را خواهد نوشید. [2] در آتش جهنم، جاودانه در آن خواهد ماند. و هر که خود را از کوهی به پایین پرتاب کند و خودکشی کند، خود را در آتش جهنم انداخته و جاودانه در آن خواهد ماند. ».

[1] چاقو زدن

[2] جرعه جرعه می‌نوشد: آن را می‌نوشد و قورت می‌دهد

۲۰۳۸ - عن عبدالله بن عمر رضی الله عنهما، عن النبی صلی الله علیه و آله و سلم که فرمودند: «... قال: ... ظلم، تاریکی روز قیامت است ».

۲۰۴۱- از انس بن مالک رضی الله عنه روایت است که گفت: رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم فرمودند: «... از برادرت حمایت کن، چه ظالم باشد و چه مظلوم. مردی گفت: ای رسول خدا، اگر او مظلوم باشد، من از او حمایت می‌کنم، اما اگر ظالم باشد، به نظر شما چگونه می‌توانم از او حمایت کنم؟ فرمود: او را از ظلم بازدار یا از آن بازدار، زیرا این پیروزی اوست. ».

۲۰۴۵ - از انس بن مالک رضی الله عنه روایت است که گفت: رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم فرمودند: هر خیانتکاری در روز قیامت پرچمی دارد که با آن شناخته می‌شود. ».

۲۰۴۶- عن عبدالله بن عمر رضی الله عنهما، قال رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم: «وَ لَا تُسْتَجِبْ لَهُ عَمَراً فَقَدْ فَقَدْ لَهُ ... روز قیامت برای خائن پرچمی برافراشته می‌شود و گفته می‌شود: این خیانت فلانی، فرزند فلانی است. ».

۲۱۱۷ - از ابوهریره رضی الله عنه روایت است که رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم فرمودند: «... وَ لَا تُسْتَمِعُونَ فَاسْتَغْفِرُونَ». مرد نیرومند کسی نیست که کشتی می‌گیرد، بلکه مرد نیرومند کسی است که در هنگام خشم، خود را کنترل می‌کند. ».

۲۱۱۸ - از معاذ بن انس رضی الله عنه روایت است که رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم فرمودند: «... وَ لَا تُسْتَمِعُ فَقَدْ بَیْنَه ... هر که خشم خود را فرو خورد در حالی که می‌تواند آن را فرو نشاند، خداوند عز و جل در روز قیامت او را در برابر همه آفریدگان فرا می‌خواند تا از میان حوریان هر چه می‌خواهد انتخاب کند. ».

۲۱۲۰- از انس بن مالک رضی الله عنه روایت است که رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم فرمودند: «... فَمَنْ لَمْ یَکُنْ لَهُ فَمَن ... از یکدیگر کینه به دل نگیرید، به یکدیگر حسادت نورزید و از یکدیگر روی نگردانید. [1]و ای بندگان خدا، برادر یکدیگر باشید. برای هیچ مسلمانی جایز نیست که بیش از سه شب، برادر خود را تنها بگذارد. ».

[1] به برادرت پشت کن

۲۱۲۷- عن عبدالله بن مسعود رضی الله عنه از پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم روایت شده که فرمودند: کسی که به اندازه ذره‌ای تکبر در قلبش باشد، وارد بهشت نمی‌شود. مردی گفت: «مرد دوست دارد لباس و کفشش زیبا باشد.» او گفت: خداوند زیباست و زیبایی را دوست دارد. تکبر: گستاخی. [1] حقیقت و بی‌عدالتی [2] مردم ».

[1] بطار: تکبر در برابر حق و نپذیرفتن آن

[2] غمات: تحقیر و اهانت

۲۱۴۲- عن انس بن مالک رضی الله عنه، عن النبی صلی الله علیه و آله و سلم که فرمودند: «... قال: ... کارها را آسان بگیرید و سخت نگیرید، و بشارت دهید و مردم را نترسانید. ».

۲۱۴۷- از عایشه رضی الله عنها روایت است که یهودیان نزد پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم آمدند و گفتند: «مرگ بر تو باد.» عایشه گفت: «بر تو باد، و خدا تو را لعنت کند، و خدا بر تو خشم گیرد.» فرمود: «... آرام باش، عایشه. با ملایمت رفتار کن و از خشونت و فحاشی دوری کن. گفت: مگر نشنیدی چه گفتند؟! گفت: مگر نشنیدی چه گفتم؟ من به آنها پاسخ دادم، پس دعای من در حق آنها مستجاب می‌شود، اما دعای آنها در حق من مستجاب نمی‌شود. ».

۲۱۴۸- از عایشه رضی الله عنها روایت است که رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم فرمودند: «... وَ قالَ رَسُولُ اللهِ عَلَیهِ وَ آلِهِ وَ سَلَّمُ: فَمَنْ لَمْ یَکُنْ لَکُمْ مِنْ بَعْضِهِ فَمَنْ یَکُنْ لَکُمْ مِنْ بَعْضٍ». ای عایشه: خداوند نرمخو است و نرمخویی را دوست دارد و از طریق نرمخویی آنچه را که از طریق سختگیری نمی دهد، می بخشد و از طریق چیز دیگری آنچه را که نمی دهد. ».

۲۱۵۰ - از ابوسعید خدری رضی الله عنه روایت است که گفت: از رسول خدا صلی الله علیه و آله شنیدم که فرمود: هر کس از شما منکری را دید، باید آن را با دست خود تغییر دهد، اگر نتوانست، با زبان خود، و اگر نتوانست، با قلب خود - و این ضعیف‌ترین مرحله ایمان است. ».

۲۱۵۵ - از ابوسعید خدری رضی الله عنه روایت است که گفت: مردی نزد رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم در جمره اول آمد و گفت: ای رسول خدا، کدام جهاد بهتر است؟ حضرت سکوت کرد. وقتی جمره دوم را دید، از او پرسید و حضرت سکوت کرد. وقتی سنگ‌ها را به جمره عقبه انداخت، پایش را روی میخ گذاشت تا بالا برود. حضرت فرمود: سوال کننده کجاست؟ گفت: من هستم، ای رسول خدا. فرمود: سخن حق در حضور ظالم ».

۲۱۵۶ - از تمیم داری روایت است که پیامبر صلی الله علیه و آله فرمود: دین نصیحت است گفتیم: برای چه کسی؟ گفت: برای خدا و کتابش و پیامبرش و امامان مسلمانان و عموم مردم ».

۲۱۵۷- از انس بن مالک رضی الله عنه روایت است که گفت: از رسول خدا صلی الله علیه و آله شنیدم که می فرمود: «... خداوند فرمود: ای فرزند آدم، اگر مرا بخوانی و به من امید ببندی، هر چه در توست تو را می‌بخشم و باکی ندارم. ای فرزند آدم، اگر گناهانت به ابرهای آسمان برسد و سپس از من طلب بخشش کنی، تو را می‌بخشم و باکی ندارم. ای فرزند آدم، اگر چیزی را به من نزدیک کنی [1] زمین پر از گناه است، آنگاه شما در حالی که چیزی را با من شریک نمی‌کنید، با من ملاقات می‌کنید، من با آمرزشی نزدیک به آن به سوی شما خواهم آمد. ».

۲۱۵۸ - از ابوذر غفاری رضی الله عنه روایت است که گفت: رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم فرمودند: خداوند متعال می‌فرماید: هر که کار نیکی انجام دهد، ده برابر یا بیشتر پاداش دارد و هر که کار بدی انجام دهد، به اندازه‌ی آن کیفر بدی خواهد داشت یا او را می‌بخشم. و هر که به اندازه‌ی یک وجب به من نزدیک شود، به اندازه‌ی یک ذراع به او نزدیک می‌شوم. و هر که به اندازه‌ی یک ذراع به من نزدیک شود، به اندازه‌ی یک وجب به او نزدیک می‌شوم. و هر که پیاده به سوی من آید، من به سوی او می‌دوم. و هر که با گناهانی به بزرگی زمین و بدون شریک قرار دادن چیزی، با من روبرو شود، با بخششی به اندازه‌ی آن با او روبرو می‌شوم. ».

۲۱۶۰ - از عبدالله بن مسعود رضی الله عنه روایت است که گفت: رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم فرمودند: کسی که از گناه توبه کند، مانند کسی است که گناهی ندارد. ».

۲۱۶۱- از انس بن مالک رضی الله عنه روایت است که پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم فرمودند: هر فرزند آدم خطاکار است و بهترین خطاکاران توبه‌کنندگانند. ».

۲۱۶۲- عن ابی هریره رضی الله عنه، عن النبی صلی الله علیه و آله و سلم که فرمودند: «... قال: ... اگر آنقدر گناه کنی که گناهانت به آسمان برسد و سپس توبه کنی، توبه‌ات را می‌پذیرد. ».

۲۱۶۵ - عن ابوموسی اشعری رضی الله عنه، عن النبی صلی الله علیه و آله و سلم که فرمودند: «... همانا خداوند متعال و بزرگ، شب هنگام دستش را دراز می‌کند تا گناهکار روز توبه کند، و روز هنگام دستش را دراز می‌کند تا گناهکار شب توبه کند، تا اینکه خورشید از مغرب خود طلوع کند. ».

۲۱۷۶ - از قتاده، از ابوالصدیق، از ابوسعید خدری روایت شده که پیامبر خدا صلی الله علیه و آله فرمود: در میان کسانی که پیش از شما بودند، مردی بود که نود و نه نفر را کشته بود. او درباره دانشمندترین فرد روی زمین پرسید. او را به راهبی راهنمایی کردند، پس نزد او آمد و گفت: «او نود و نه نفر را کشته است. آیا توبه‌ای برای او هست؟» او گفت: «نه.» پس او را کشت و صد نفر را کامل کرد. سپس درباره دانشمندترین فرد روی زمین پرسید. او را به مردی دانشمند راهنمایی کردند و گفت: «او صد نفر را کشته است. آیا برای او توبه‌ای هست؟» او گفت: «بله، و چه کسی بین او و توبه حائل می‌شود؟ به فلان سرزمین برو، زیرا در آنجا مردمی هستند که خدا را می‌پرستند. با آنها خدا را بپرست و به سرزمین خود برنگرد، زیرا آنجا سرزمین بدی است.» پس او به راه افتاد تا اینکه در نیمه راه مرگ به سراغش آمد. سپس فرشتگان رحمت و فرشتگان عذاب درباره او به نزاع پرداختند. فرشتگان رحمت گفتند: «او توبه‌کار آمد و قلبش به سوی خدا برگشت.» فرشتگان عذاب گفتند: «او هرگز کار نیکی انجام نداده است.» پس فرشته‌ای به صورت انسان نزد آنها آمد و او را میان خود قرار دادند. او گفت: «فاصله بین دو سرزمین را اندازه بگیرید؛ هر کدام از آنها که نزدیکتر باشد، از آن اوست.» پس او را اندازه گرفتند و او را به سرزمینی که می‌خواست نزدیکتر یافتند. سپس فرشتگان رحمت او را گرفتند. قتاده می‌گوید: حسن گفت: برای ما نقل شده که وقتی مرگش فرا رسید، سینه‌اش را جمع کرد.

[1] تقریباً: تقریباً پر

۲۱۸۲- عن ابی هریره رضی الله عنه قال: رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم: «وَ لَا تُسْتَجِبْ لَهُ فَلا تُسْتَجِبْ لَهُ فَلا تُسْتَجِبْ». خداوند به ظاهر و ثروت شما نگاه نمی‌کند، بلکه به دل‌ها و اعمال شما نگاه می‌کند. ».

۲۱۸۷ - از انس بن مالک رضی الله عنه روایت است که گفت: مردی نزد پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم آمد و از او خواست که او را حمل کند. او چیزی نزد پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم نیافت که او را حمل کند، پس او را به مرد دیگری که او را حمل می‌کرد، راهنمایی کرد. سپس او نزد پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم آمد و به او خبر داد. پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم فرمود: کسی که به سوی خیر راهنمایی می‌کند، مانند کسی است که آن را انجام می‌دهد. ».

۲۲۱۱- عن ابوموسی اشعری رضی الله عنه که گفت: مردی نزد پیامبر صلی الله علیه و آله آمد و گفت: مردی از روی غیرت می‌جنگد، مردی از روی شجاعت می‌جنگد و مردی برای خودنمایی می‌جنگد، کدام یک از اینها در راه خداست؟ فرمود: هر که برای اعلای کلمه خدا بجنگد، در راه خدا جهاد کرده است. ».

۲۲۲۲- عن عبدالله بن عباس رضی الله عنهما، قال: سمعت رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم یقول: «وَ سَمِعْتُ رَسُولَ اللّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَّم» (از عبدالله بن عباس رضی الله عنهما روایت شده که گفت: از رسول خدا صلی الله علیه و آله شنیدم که می‌فرمود: دو چشمی که آتش به آنها نمی‌رسد: چشمی که از ترس خدا گریه کرده و چشمی که شب را در راه خدا نگهبانی داده است. ».

۲۲۸۳ - از ابوالدرداء رضی الله عنه روایت است که گفت: از پیامبر صلی الله علیه و آله شنیدم که می‌فرمود: هیچ چیز در ترازوی اعمال، سنگین‌تر از حسن خلق گذاشته نشده است. به راستی کسی که حسن خلق داشته باشد، به درجه‌ی روزه‌داران و نمازگزاران می‌رسد. ».

۲۲۸۴- از ابوالدرداء رضی الله عنه روایت است که پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم فرمودند: در روز قیامت هیچ چیز در ترازوی اعمال مؤمن سنگین‌تر از خوش‌خلقی نیست، زیرا خداوند از افراد بددهن و فحاش متنفر است. ».

۲۲۸۵ - از جابر بن عبدالله رضی الله عنهما، روایت شده که رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم فرمودند: «... فَقَالَ رَسُولُ اللهِ عَلَیهِ وَ آلِهِ وَ سَلَّمُ: فَقَالَ رَسُولُ اللهِ عَلَیه ... محبوب‌ترین شما نزد من و نزدیک‌ترین شما به من در مجلس در روز قیامت، خوش‌اخلاق‌ترین شماست. منفورترین شما نزد من و دورترین شما از من در مجلس در روز قیامت، یاوه‌گو، متکبر و فخرفروش است. گفتند: ای رسول خدا، ما گپ زنندگان را می شناسیم. [1]و فخرفروشان [2]پس متکبران چه کسانی هستند؟ فرمود: متکبر ».

۲۲۸۶ - از مسروق روایت شده که گفت: ما نزد عبدالله بن عمرو نشسته بودیم که برای ما حدیث می‌کرد، که گفت: رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلم نه بدزبان بود و نه فحاش، و می‌گفت: بهترین شما کسی است که اخلاقش نیکوتر باشد. ».

۲۲۸۸ - از ابوهریره رضی الله عنه روایت است که گفت: رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم فرمودند: کامل‌ترین مؤمنان از نظر ایمان، کسانی هستند که اخلاقشان نیکوتر باشد. ».

۲۲۸۹ - از ابوذر غفاری رضی الله عنه روایت است که گفت: رسول خدا صلی الله علیه و آله به من فرمود: هر جا که هستی از خدا بترس و پس از هر بدی، نیکی کن تا آن را محو کند و با مردم با اخلاق نیکو رفتار کن. ».

[1] «الْوَادِلُونَ»: پرحرفان

[2] متکبران: کسانی که با مردم با درشتی صحبت می کنند و با آنها گستاخی می کنند.

۲۲۹۱- عن جابر بن عبدالله رضی الله عنهما، قال: رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم: «وَ قالُوا لَهُمُ الْمُسْتَجِبِینَ عَنْهُمَا فَقَالَ أَنْ یَسْتَجِبْنَا فَقَالَ لَهُمَ ... از خدا علم نافع بخواه و از علمی که نافع نیست به خدا پناه ببر. ».

۲۲۹۲- از ابو امامه رضی الله عنه روایت است که گفت: دو مرد نزد رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم ذکر شدند که یکی از آنها عابد و دیگری عالم بود، پس رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم فرمودند: «ای رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم! برتری عالم بر عابد، مانند برتری من بر پست‌ترین شماست. سپس رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: «ای مردم! همانا خداوند و فرشتگانش و ساکنان آسمان‌ها و زمین، حتی مورچه در لانه‌اش و ماهی، بر کسی که به مردم نیکی می‌آموزد، درود می‌فرستند. ».

۲۲۹۵ - از کثیر بن قیس روایت شده که گفت: من نزد ابوالدرداء در مسجد دمشق نشسته بودم که مردی نزد او آمد و گفت: ای ابوالدرداء، من از شهر رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم به خاطر حدیثی که از شما از رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم شنیده‌ام، نزد شما آمده‌ام، من برای حاجتی نیامده‌ام. گفت: از رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم شنیدم که می‌فرمود: هر که در جستجوی دانش راهی را در پیش گیرد، خداوند راهی به سوی بهشت برایش آسان می‌کند. فرشتگان بال‌های خود را به نشانه‌ی خشنودی برای جوینده‌ی دانش می‌گشایند. هر که در آسمان‌ها و زمین است و حتی ماهیان در اعماق آب، از دانشمند طلب بخشش می‌کنند. برتری دانشمند بر عابد مانند برتری ماه شب چهارده بر سایر ستارگان است. دانشمندان وارثان پیامبران هستند و پیامبران دینار و درهمی از خود به جا نگذاشته‌اند. آنان دانش را از خود به یادگار گذاشته‌اند، پس هر که آن را بپذیرد، بهره‌ی فراوانی برده است. ».

۲۲۹۷ - از ابوهریره رضی الله عنه روایت است که گفت: رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم فرمودند: هر که در جستجوی دانش راهی را در پیش گیرد، خداوند راهی به سوی بهشت برایش آسان می‌کند. ».

۲۳۰۸ - از ابوهریره رضی الله عنه روایت است که رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم فرمودند: «... وَ لَا تُسْتَمِعُونَ فَاسْتَغْفِرُونَ». هر که به سوی هدایت دعوت کند، پاداشی مانند پاداش کسانی که از او پیروی می‌کنند، خواهد داشت، بدون اینکه از پاداش آنها چیزی کاسته شود، و هر که به سوی گمراهی دعوت کند، گناهی مانند گناه کسانی که از او پیروی می‌کنند، بر دوش خواهد کشید، بدون اینکه از گناه آنها چیزی کاسته شود. ».

۲۳۱۹ - از عبیدالله بن محسن خطمی روایت شده که گفت: رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم فرمودند: هر کس از شما در میان گله‌اش ایمن مانده است، [1]... بدنش سالم است و روزی‌اش را دارد، گویی روزی‌اش به او داده شده است [2] دنیا مال اوست ».

۲۳۲۵ - از ابوهریره رضی الله عنه روایت است که گفت: رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم فرمودند: «... به کسانی که از تو پایین‌ترند نگاه کن و به کسانی که از تو بالاترند نگاه نکن، زیرا این کار بهتر است که خوار و خفیف نشوی. [3] لطف خدا بر شما باد ».

۲۳۲۶ - عن ابی هریره رضی الله عنه، عن رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم که فرمودند: «... قال: ... هرگاه یکی از شما به کسی که از نظر مال و ثروت از او برتر و از نظر قیافه برتر است، نگاه کرد، پس به کسی که از او پایین‌تر است، نگاه کند. ».

[1] گله‌اش: خودش

[2] جمع آوری شد: گرد آوری شد

[3] تحقیر کردن: خوار شمردن

۲۳۲۹ - از مجاهد، از عبدالله بن عمر، رضی الله عنهما، روایت شده که گفت: رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم شانه‌های مرا گرفت و فرمود: در این دنیا چنان باش که گویی غریبی یا مسافری رهگذری. ابن عمر می‌گفت: «چون به رختخواب می‌روی، منتظر صبح مباش و چون از خواب بیدار می‌شوی، منتظر شب مباش. از سلامتی‌ات برای بیماری‌ات و از زندگی‌ات برای مرگت، بهره بگیر.»

۲۳۳۰ - از سهل بن سعد رضی الله عنه روایت است که گفت: مردی نزد پیامبر صلی الله علیه و آله آمد و گفت: ای رسول خدا، مرا به عملی راهنمایی کن که اگر آن را انجام دهم، خدا مرا دوست بدارد و مردم نیز مرا دوست داشته باشند. پس رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: از دنیا دست بکش تا خدا تو را دوست بدارد، و از آنچه در دست مردم است دست بکش تا مردم تو را دوست بدارند. ».

۲۳۳۱ - از انس بن مالک رضی الله عنه روایت است که گفت: رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم فرمودند: «... هر دینی اخلاقی دارد و اخلاق اسلام حیا است. ».

۲۳۳۲- از عبدالله بن مسعود رضی الله عنه روایت است که گفت: پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم فرمودند: از جمله سخنان نخستین پیامبری که مردم آموخته‌اند این است: اگر شرم و حیا نداری، هر چه می‌خواهی بکن. ».

۲۳۳۴ - از عیاض بن حمار رضی الله عنه روایت است که گفت: رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم فرمودند: خداوند به من وحی فرمود: فروتن باش، تا کسی بر دیگری تجاوز نکند و کسی بر دیگری فخر نفروشد. ».

۲۳۳۷ - از ابوهریره رضی الله عنه روایت است که گفت: رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم فرمودند: ای ابوهریره: پرهیزگار باش تا عابدترین مردم باشی. قانع باش تا سپاسگزارترین مردم باشی. آنچه را برای خود دوست داری برای مردم نیز دوست بدار تا مؤمن باشی. با همسایگانت نیکی کن تا مسلمان باشی. کم بخند، زیرا خنده زیاد قلب را می‌میراند. ».

۲۳۴۳ - از ابوهریره رضی الله عنه روایت است که گفت: رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم فرمودند: هنگامی که خداوند آفرینش را مقدر فرمود، در کتاب خود که نزد او بالای عرش است، نوشت: «همانا رحمت من بر غضبم غلبه کرده است.» ».

۲۳۴۷ - از ابوهریره رضی الله عنه روایت است که گفت: از رسول خدا صلی الله علیه و آله شنیدم که می فرمود: خداوند رحمت را صد جزء قرار داد. نود و نه جزء آن را نزد خود نگه داشت و یک جزء را به زمین فرستاد. از آن جزء، مخلوقات به یکدیگر رحم می‌کنند، تا جایی که مادیان از ترس اینکه مبادا بچه‌اش آسیب ببیند، سم خود را از او دور می‌کند. ».

۲۳۵۱ - عن عبدالله بن عمرو رضی الله عنهما، قال إلی النبی صلی الله علیه و آله و سلم: «وَ عَلی نَصِیبٍ عَلی نَصِیبٍ فَقالَ عَلی نَصِیبٍ ...». رحم کننده، مورد رحم خدای رحمان قرار می‌گیرد. با اهل زمین رحم کنید تا آن که در آسمان است، به شما رحم کند. ».

۲۳۵۲- عن جریر بن عبدالله رضی الله عنهما قال: رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم: «وَ لَا تُسْتَجِبْنَ عَلی سَبیلِهِ وَ لَا تُسْتَجِبْنَ». هر که به مردم رحم نکند، خداوند متعال به او رحم نخواهد کرد. ».

نیکی به والدین و حفظ صله رحم

۲۳۵۹ - از عبدالله بن عمرو، رضی الله عنهما، روایت شده که گفت: مردی نزد پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم آمد و از او اجازه خواست تا به جهاد برود. حضرت فرمود: پدر و مادرت در قید حیات هستند؟ فرمود: بله. فرمود: پس در آنها کوشش کنید ».

۲۳۶۸ - از ابوهریره رضی الله عنه روایت است که گفت: از رسول خدا صلی الله علیه و آله شنیدم که می فرمود: هر که از وسعت روزی و طول عمرش خشنود شود [1] ردی ازش داره [2]پس بگذارید پیوندهای خانوادگی را حفظ کند. ».

[1] به تعویق افتاده است

[2] اثر او: اصطلاح او

۲۳۷۰ - از عبدالله بن عمر رضی الله عنهما روایت است که گفت: رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم فرمودند: جبرئیل پیوسته مرا در مورد همسایه‌ام نصیحت می‌کرد، تا جایی که گمان کردم او را وارث قرار خواهد داد. ».

۲۳۷۱- از ابو شریح خزاعی روایت شده که پیامبر صلی الله علیه و آله فرمود: هر که به خدا و روز قیامت ایمان دارد، باید با همسایه‌اش نیکی کند. هر که به خدا و روز قیامت ایمان دارد، باید مهمانش را گرامی بدارد. هر که به خدا و روز قیامت ایمان دارد، باید سخن نیک بگوید یا سکوت کند. ».

۲۳۷۲ - عن ابی هریره رضی الله عنه، عن النبی صلی الله علیه و آله و سلم که فرمودند: «... قال: ... هر که به خدا و روز قیامت ایمان دارد، همسایه‌اش را آزار ندهد. ».

۲۳۷۵ - از انس بن مالک رضی الله عنه، از پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم روایت شده که فرمودند: «... فَإِنَّ اللَّهَ لَهُ فَقَدْ کَان ... سوگند به ذاتی که جانم در دست اوست، هیچ بنده‌ای ایمان واقعی ندارد تا زمانی که آنچه را برای خود دوست دارد، برای همسایه‌اش نیز دوست بدارد - یا به گفته‌ی خودش برای برادرش نیز دوست بدارد. ».

۲۳۸۰ - از ابوهریره رضی الله عنه روایت است که رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم فرمودند: «... وَ لَا تُسْتَمِعُونَ فَاسْتَغْفِرُونَ». کسی که همسایه‌اش را از شر خود در امان نگه ندارد، وارد بهشت نمی‌شود. ».

۲۳۸۶ - از ابوهریره رضی الله عنه روایت است که رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم فرمودند: «... وَ لَا تُسْتَمِعُونَ فَاسْتَغْفِرُونَ». مردی در جاده‌ای قدم می‌زد که شاخه خارداری در جاده دید، آن را برداشت. خدا از او تشکر کرد و او را بخشید. ».

۲۳۸۸ - عن ابی هریره رضی الله عنه، عن النبی صلی الله علیه و آله و سلم که فرمودند: «... قال: ... شاخه درختی در جاده بود که به مردم آسیب می‌رساند، پس مردی آن را کند و به بهشت رفت. ».

۲۷۸۷ - از ابوهریره رضی الله عنه روایت است که رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم فرمودند: «... وَ لَا تُسْتَمِعُونَ فَاسْتَغْفِرُونَ». خداوند فرمود: اگر بنده‌ام دیدار مرا دوست داشته باشد، من نیز دیدار او را دوست دارم و اگر دیدار مرا ناخوش دارد، من نیز دیدار او را ناخوش دارم. ».

۲۷۹۳ - از انس بن مالک رضی الله عنه روایت است که گفت: رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم فرمودند: سه نفر به دنبال مرده می‌آیند: دو نفر برمی‌گردند و یکی با او می‌ماند. خانواده، مال و عملش نیز به دنبال او می‌آیند. خانواده و مالش برمی‌گردند، اما عملش باقی می‌ماند. ».

۲۷۹۴ - از ابوهریره رضی الله عنه روایت است که رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم فرمودند: «... وَ لَا تُسْتَمِعُونَ فَاسْتَغْفِرُونَ». وقتی انسان می‌میرد، عمل او قطع می‌شود، مگر از سه چیز: صدقه جاریه، علم مفید، یا فرزند صالحی که برایش دعا کند. ».