یک فرد باید ایمان داشته باشد، چه به خدای حقیقی و چه به خدای دروغین. او می‌تواند او را خدا بنامد یا چیز دیگری. این خدا می‌تواند یک درخت، یک ستاره در آسمان، یک زن، یک رئیس، یک نظریه علمی یا حتی یک خواسته شخصی باشد. اما او باید به چیزی اعتقاد داشته باشد که از آن پیروی می‌کند، آن را تقدیس می‌کند، در زندگی خود به آن بازمی‌گردد و حتی ممکن است برای آن بمیرد. این همان چیزی است که ما آن را عبادت می‌نامیم. پرستش خدای حقیقی، فرد را از "بردگی" دیگران و جامعه آزاد می‌کند.

خدای حقیقی خالق است و پرستش هر کسی غیر از خدای حقیقی مستلزم ادعای خدایی است و خدا باید خالق باشد و اثبات خالق بودن او یا با مشاهده آنچه در جهان آفریده است یا با وحی از خدایی که خالق بودنش ثابت شده است. اگر هیچ دلیلی برای این ادعا وجود نداشته باشد، نه از خلقت جهان مرئی و نه از سخنان خدای خالق، پس این خدایان لزوماً دروغین هستند.

توجه داریم که انسان در هنگام سختی و مشکلات، به حقیقتی واحد روی می‌آورد و به یک خدا امید می‌بندد و نه بیشتر. علم با شناسایی مظاهر و پدیده‌های جهان هستی، و با بررسی شباهت‌ها و همانندی‌های موجود در هستی، وحدت ماده و وحدت نظم در جهان هستی را اثبات کرده است.

حالا بیایید در سطح یک خانواده تصور کنیم که پدر و مادر در مورد گرفتن یک تصمیم سرنوشت‌ساز در مورد خانواده اختلاف نظر دارند و قربانی اختلاف آنها از دست دادن فرزندان و نابودی آینده آنهاست. پس در مورد دو یا چند خدا که بر جهان حکومت می‌کنند چه؟

خداوند متعال فرمود:

اگر در آسمان و زمین خدایانی جز خدا وجود داشت، هر دو فاسد می‌شدند. پس خداوند، پروردگار عرش، از آنچه توصیف می‌کنند، منزه است (انبیاء: ۲۲).

همچنین متوجه می‌شویم که:

وجود خالق باید مقدم بر وجود زمان، مکان و انرژی بوده باشد و بر اساس آن، طبیعت نمی‌تواند علت خلقت جهان باشد، زیرا طبیعت خود از زمان، مکان و انرژی تشکیل شده است و به این ترتیب آن علت باید قبل از وجود طبیعت وجود داشته باشد.

خالق باید قادر مطلق باشد، یعنی بر همه چیز قدرت داشته باشد.

او باید قدرت صدور فرمان آغاز خلقت را داشته باشد.

او باید دانای کل باشد، یعنی از همه چیز آگاهی کامل داشته باشد.

او باید واحد و فرد باشد، نباید برای وجود داشتن با خود به علت دیگری نیاز داشته باشد، نباید به شکل هیچ یک از مخلوقاتش تجسم یابد، و در هیچ موردی نباید به داشتن همسر یا فرزند نیاز داشته باشد، زیرا او باید ترکیبی از صفات کمال باشد.

او باید حکیم باشد و جز به حکمت خاص، کاری نکند.

او باید عادل باشد و پاداش و مجازات و ارتباط با بشریت بخشی از عدالت اوست، زیرا اگر آنها را خلق می‌کرد و سپس رها می‌کرد، خدا نبود. به همین دلیل است که پیامبرانی را به سوی آنها می‌فرستد تا راه را به آنها نشان دهند و بشریت را از روش خود آگاه کنند. کسانی که این مسیر را دنبال می‌کنند، سزاوار پاداش هستند و کسانی که از آن منحرف می‌شوند، سزاوار مجازات.

مسیحیان، یهودیان و مسلمانان در خاورمیانه از کلمه «الله» برای اشاره به خدا استفاده می‌کنند. این کلمه به خدای واحد حقیقی، خدای موسی و عیسی اشاره دارد. خالق هستی در قرآن کریم خود را با نام «الله» و نام‌ها و صفات دیگر معرفی کرده است. کلمه «الله» ۸۹ بار در عهد عتیق ذکر شده است.

یکی از صفات خداوند متعال که در قرآن کریم به آن اشاره شده است، «خالق» است.

او خداوند، خالق، پدیدآورنده و صورتگر است. نام‌های نیکو از آن اوست. آنچه در آسمان‌ها و زمین است، او را تسبیح می‌گویند. و او عزیز و حکیم است. [2] (حشر: 24).

اوّلی که پیش از او چیزی نیست و آخری که پس از او چیزی نیست: «هُوَ الْأَوَّلُ وَالْآخِرِ وَالْبَیْنَ وَهُوَ بِکُلِّ شَیْءٍ عَلِیمٌ» [3] (الحدید: 3).

تدبیرکننده، تدبیرکننده: او امر را از آسمان تا زمین تدبیر می‌کند...[4] (سجده: 5).

دانای قادر مطلق: ... إِنَّهُ هُوَ الْعَلِیمُ الْقَدِیر [5] (فاطر: 44).

او به شکل هیچ یک از آفریده‌هایش در نمی‌آید: «لَیْسَ کَمِثْلِهِ شَیْءٌ وَهُوَ السَّمِیعُ الْبَصِیرُ» [6] (شوری: 11).

او شریک و فرزندی ندارد: بگو: «او خدای یگانه است (1) خدای پناهگاه ابدی (2) نه زاده و نه زاده شده است (3) و هیچ کس مانند او نیست» [7] (اخلاص 1-4).

حکیم: ... و خداوند دانا و حکیم است[8] (نساء: 111).

عدالت: ... و پروردگار تو به هیچ کس ستم نمی‌کند [9] (کهف: 49).

این سوال ناشی از تصور غلط در مورد خالق و تشبیه او به مخلوق است. این تصور از نظر عقلی و منطقی مردود است. به عنوان مثال:

آیا یک انسان می‌تواند به یک سوال ساده پاسخ دهد: رنگ قرمز چه بویی دارد؟ البته هیچ پاسخی برای این سوال وجود ندارد زیرا رنگ قرمز به عنوان رنگی که بتوان آن را بو کرد، طبقه‌بندی نمی‌شود.

سازنده یک محصول یا کالا، مانند تلویزیون یا یخچال، قوانین و مقرراتی را برای استفاده از دستگاه تعیین می‌کند. این دستورالعمل‌ها در کتابی نوشته شده‌اند که نحوه استفاده از دستگاه را توضیح می‌دهد و همراه دستگاه ارائه می‌شود. مصرف‌کنندگان اگر می‌خواهند از دستگاه طبق برنامه بهره‌مند شوند، باید از این دستورالعمل‌ها پیروی کرده و به آنها پایبند باشند، در حالی که سازنده مشمول این مقررات نیست.

از مثال‌های قبلی می‌فهمیم که هر علتی، علتی دارد، اما خدا به سادگی معلول نیست و در میان چیزهایی که می‌توانند خلق شوند، طبقه‌بندی نمی‌شود. خدا قبل از هر چیز دیگری اول است؛ او علت اصلی است. اگرچه قانون علیت یکی از قوانین کیهانی خداست، اما خداوند متعال قادر به انجام هر کاری است که اراده کند و قدرت مطلق دارد.

اعتقاد به خالق بر این واقعیت استوار است که هیچ چیز بدون علت پدیدار نمی‌شود، و تازه این را هم نباید فراموش کرد که جهان مادی پهناور و موجودات آن دارای شعور ناملموس هستند و از قوانین ریاضیات غیرمادی پیروی می‌کنند. برای توضیح وجود یک جهان مادی محدود، به یک منبع مستقل، غیرمادی و ابدی نیاز داریم.

شانس نمی‌تواند منشأ جهان باشد، زیرا شانس علت اصلی نیست. بلکه یک پیامد ثانویه است که به حضور عوامل دیگر (وجود زمان، فضا، ماده و انرژی) بستگی دارد تا چیزی به طور تصادفی به وجود آید. کلمه "شانس" را نمی‌توان برای توضیح چیزی استفاده کرد، زیرا اصلاً چیزی نیست.

برای مثال، اگر کسی وارد اتاقش شود و ببیند پنجره‌اش شکسته است، از خانواده‌اش می‌پرسد چه کسی آن را شکسته است و آنها پاسخ می‌دهند: «اتفاقی شکسته است.» این پاسخ نادرست است، زیرا آنها نمی‌پرسند که پنجره چگونه شکسته است، بلکه می‌پرسند چه کسی آن را شکسته است. تصادف، عمل را توصیف می‌کند، نه فاعل را. پاسخ صحیح این است که بگوییم: «فلانی آن را شکست» و سپس توضیح دهیم که آیا شخصی که آن را شکست، تصادفی این کار را انجام داده است یا عمداً. این دقیقاً در مورد جهان و همه چیزهای خلق شده صدق می‌کند.

اگر بپرسیم چه کسی جهان و همه موجودات را آفریده است، و برخی پاسخ دهند که آنها به طور تصادفی به وجود آمده‌اند، پاسخ اشتباه است. ما نمی‌پرسیم که جهان چگونه به وجود آمده است، بلکه می‌پرسیم چه کسی آن را آفریده است. بنابراین، شانس نه عامل است و نه خالق جهان.

در اینجا این سوال مطرح می‌شود: آیا خالق جهان هستی آن را به طور اتفاقی یا عمدی خلق کرده است؟ البته، عمل و نتایج آن چیزی است که به ما پاسخ می‌دهد.

بنابراین، اگر به مثال پنجره برگردیم، فرض کنید شخصی وارد اتاقش می‌شود و شیشه پنجره را شکسته می‌بیند. او از خانواده‌اش می‌پرسد که چه کسی آن را شکسته است و آنها پاسخ می‌دهند: «فلانی آن را اتفاقی شکست.» این پاسخ قابل قبول و منطقی است، زیرا شکستن شیشه یک اتفاق تصادفی است که می‌تواند به طور تصادفی رخ دهد. با این حال، اگر همان شخص روز بعد وارد اتاقش شود و شیشه پنجره را تعمیر شده و به حالت اولیه خود ببیند و از خانواده‌اش بپرسد: «چه کسی آن را اتفاقی تعمیر کرده است؟»، آنها پاسخ می‌دهند: «فلانی آن را اتفاقی تعمیر کرده است.» این پاسخ غیرقابل قبول و حتی از نظر منطقی غیرممکن است، زیرا عمل تعمیر شیشه یک عمل تصادفی نیست؛ بلکه یک عمل سازمان‌یافته است که توسط قوانین اداره می‌شود. ابتدا باید شیشه آسیب‌دیده برداشته شود، قاب پنجره تمیز شود، سپس شیشه جدید به ابعاد دقیقی که با قاب مطابقت دارد بریده شود، سپس شیشه با لاستیک به قاب محکم شود و سپس قاب در جای خود ثابت شود. هیچ یک از این اعمال نمی‌توانستند به طور تصادفی اتفاق افتاده باشند، بلکه عمداً انجام شده‌اند. قانون عقلانی بیان می‌کند که اگر عملی تصادفی باشد و تابع یک سیستم نباشد، ممکن است به طور تصادفی اتفاق افتاده باشد. با این حال، یک عمل سازمان‌یافته و به هم پیوسته یا عملی که ناشی از یک سیستم باشد، نمی‌تواند تصادفی رخ دهد، بلکه به طور اتفاقی اتفاق افتاده است.

اگر به جهان و موجودات آن نگاه کنیم، متوجه خواهیم شد که آنها در یک نظام دقیق آفریده شده‌اند و تابع قوانین دقیق و مشخصی هستند. بنابراین، می‌گوییم: از نظر منطقی غیرممکن است که جهان و موجودات آن به طور تصادفی آفریده شده باشند. بلکه آنها عمداً آفریده شده‌اند. بنابراین، شانس کاملاً از مسئله آفرینش جهان حذف می‌شود. [10] کانال یقین برای نقد الحاد و بی‌دینی. https://www.youtube.com/watch?v=HHASgETgqxI

از جمله شواهد وجود خالق می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

۱- شواهد خلقت و وجود:

یعنی خلقت جهان از نیستی، وجود خدای خالق را نشان می‌دهد.

به راستی در آفرینش آسمان‌ها و زمین و آمد و شد شب و روز، نشانه‌هایی برای خردمندان است. [11] (آل عمران: 190).

۲- شواهد الزام:

اگر بگوییم هر چیزی منبعی دارد و این منبع نیز منبعی دارد و اگر این توالی تا ابد ادامه یابد، منطقی است که به یک آغاز یا یک پایان برسیم. ما باید به منبعی برسیم که هیچ منبعی ندارد و این همان چیزی است که ما آن را «علت اساسی» می‌نامیم که با رویداد اولیه متفاوت است. به عنوان مثال، اگر فرض کنیم که بیگ بنگ رویداد اولیه است، پس خالق علت اولیه‌ای است که باعث این رویداد شده است.

۳- راهنمای تسلط و نظم:

این بدان معناست که دقت ساختار و قوانین جهان، وجود خدای خالق را نشان می‌دهد.

همان کسی که هفت آسمان را به صورت طبقاتی آفرید. در آفرینش خداوند رحمان هیچ گونه تضاد و ناهماهنگی نمی بینی. پس چشمت را بازگردان؛ آیا هیچ نقصی می بینی؟ [12] (ملک: 3).

همانا ما هر چیزی را به اندازه آفریدیم [13] (القمر: 49).

۴-راهنمای مراقبت:

جهان هستی به گونه‌ای ساخته شده که کاملاً مناسب خلقت انسان باشد و این گواه، به دلیل صفات جمال و رحمت الهی است.

خداست که آسمان‌ها و زمین را آفرید و از آسمان آبی فرستاد و به وسیله آن میوه‌ها را برای روزی شما بیرون آورد. و کشتی‌ها را مسخر شما کرد تا به فرمان او در دریا حرکت کنند و نهرها را نیز مسخر شما ساخت. [14] (ابراهیم: 32).

۵- راهنمای مطیع‌سازی و مدیریت:

با صفات جلال و قدرت الهی مشخص می‌شود.

و چهارپایان چراکننده را برای شما آفریده است؛ در آنها برای شما گرما و [منافع] فراهم است و از آنها می‌خورید. (5) و هنگامی که آنها را [به زمین] می‌برید و هنگامی که به چراگاه می‌فرستید، برای شما زینت است. (6) و بارهای شما را به سرزمینی حمل می‌کنند که جز با مشقت زیاد به آن نمی‌رسیدید. بی‌شک پروردگار شما رئوف و مهربان است. (7) و اسب‌ها و قاطرها و الاغ‌ها را برای سوار شدن و زینت شما آفریده است. و چیزهایی می‌آفریند که شما نمی‌دانید. شما می‌دانید [15] (نحل: 5-8).

۶-راهنمای تخصصی:

یعنی آنچه در جهان هستی می‌بینیم می‌توانست به اشکال مختلفی باشد، اما خداوند متعال بهترین شکل را انتخاب کرد.

آیا آبی را که می‌نوشید دیده‌اید؟ آیا شما آن را از آسمان نازل می‌کنید یا ما نازل می‌کنیم؟ و آن را شور قرار می‌دهیم، پس چرا شکر نمی‌کنید؟ [16] (واقعه: 68-69-70).

آیا ندیدی که پروردگارت چگونه سایه را امتداد داد؟ اگر می‌خواست، آن را ساکن قرار می‌داد. سپس خورشید را دلیل آن قرار دادیم. [17] (فرقان: 45).

قرآن به احتمالاتی برای توضیح چگونگی خلقت و وجود جهان اشاره می‌کند[18]: واقعیت الهی: خدا، اسلام و سراب الحاد..حمزه آندریاس تزورتزی

یا از هیچ آفریده شده‌اند، یا خود خالقند؟ یا آسمان‌ها و زمین را آفریده‌اند؟ بلکه یقین ندارند. یا گنجینه‌های پروردگارت نزد آنهاست، یا خود بر آن مسلطند؟ [19] (طور: 35-37).

یا اینکه از هیچ آفریده شده‌اند؟

این با بسیاری از قوانین طبیعی که در اطراف خود می‌بینیم در تضاد است. یک مثال ساده، مانند اینکه بگوییم اهرام مصر از هیچ آفریده شده‌اند، برای رد این احتمال کافی است.

یا خودشان خالق هستند؟

خودآفرینی: آیا جهان می‌تواند خودش را خلق کند؟ اصطلاح «خلق شده» به چیزی اشاره دارد که وجود نداشته و به وجود آمده است. خودآفرینی یک امر محال منطقی و عملی است. این به این دلیل است که خودآفرینی به این معنی است که چیزی همزمان هم وجود داشته و هم وجود نداشته است، که غیرممکن است. گفتن اینکه انسان خودش را خلق کرده است به این معنی است که او قبل از به وجود آمدن وجود داشته است!

حتی وقتی برخی از شکاکان احتمال خلقت خودبه‌خودی در موجودات تک‌سلولی را مطرح می‌کنند، ابتدا باید فرض شود که اولین سلول برای طرح این استدلال وجود داشته است. اگر این را فرض کنیم، پس این خلقت خودبه‌خودی نیست، بلکه روشی برای تولید مثل (تولید مثل غیرجنسی) است که در آن فرزندان از یک موجود زنده واحد به وجود می‌آیند و فقط ماده ژنتیکی آن والد را به ارث می‌برند.

بسیاری از مردم، وقتی از آنها پرسیده می‌شود که چه کسی آنها را آفریده است، به سادگی می‌گویند: «پدر و مادرم دلیل وجود من در این زندگی هستند.» این پاسخی است که به وضوح برای کوتاه کردن و یافتن راهی برای خروج از این معضل در نظر گرفته شده است. انسان‌ها ذاتاً دوست ندارند عمیق فکر کنند و سخت تلاش کنند. آنها می‌دانند که والدینشان خواهند مرد و آنها باقی خواهند ماند و پس از آنها فرزندانی خواهند بود که همان پاسخ را خواهند داد. آنها می‌دانند که در آفرینش فرزندانشان هیچ نقشی نداشته‌اند. بنابراین سوال واقعی این است: چه کسی نژاد بشر را آفریده است؟

یا آسمان‌ها و زمین را آفریده‌اند؟

هیچ کس هرگز ادعا نکرده است که آسمان‌ها و زمین را آفریده است، مگر آن که تنها او فرمان داده و آفریده است. او کسی است که این حقیقت را هنگام فرستادن پیامبرانش به سوی بشر آشکار کرد. حقیقت این است که او خالق، آغازگر و مالک آسمان‌ها و زمین و هر آنچه در میان آنهاست، می‌باشد. او شریک یا فرزندی ندارد.

خداوند متعال فرمود:

بگو: «کسانی را که غیر از خدا معبود می‌پندارید، بخوانید. آنها به اندازه‌ی ذره‌ای در آسمان‌ها و زمین مالک نیستند و در هیچ یک از آنها شریکی ندارند و او (خدا) از میان آنها هیچ یاوری ندارد.» [20] (سبأ: 22)

مثلاً کیفی در مکانی عمومی پیدا می‌شود و هیچ‌کس جز یک نفر که مشخصات کیف و محتویات آن را ارائه داده و ثابت می‌کند که کیف از آنِ اوست، ادعای مالکیت آن را نمی‌کند. در این صورت، کیف حق او می‌شود تا زمانی که شخص دیگری ظاهر شود و آن را متعلق به خود بداند. این طبق قانون بشر است.

وجود خالق:

همه اینها ما را به پاسخ اجتناب‌ناپذیر می‌رساند: وجود یک خالق. به طرز عجیبی، انسان‌ها همیشه سعی می‌کنند احتمالات زیادی را دور از این احتمال فرض کنند، گویی این احتمال چیزی خیالی و بعید است که وجودش را نمی‌توان باور کرد یا تأیید کرد. اگر موضعی صادقانه و منصفانه و دیدگاهی علمی و نافذ اتخاذ کنیم، به این حقیقت خواهیم رسید که خدای خالق غیرقابل درک است. او کسی است که کل جهان را آفریده است، بنابراین ذات او باید فراتر از درک انسان باشد. منطقی است که فرض کنیم وجود این قدرت نامرئی به راحتی قابل تأیید نیست. این قدرت باید خود را به شیوه‌ای که برای ادراک انسان مناسب می‌داند، ابراز کند. انسان باید به این باور برسد که این قدرت نامرئی واقعیتی است که وجود دارد و هیچ راه فراری از قطعیت این آخرین و آخرین احتمال باقی‌مانده برای توضیح راز این وجود وجود ندارد.

خداوند متعال فرمود:

پس به سوی خدا بگریزید، که من از جانب او برای شما هشداردهنده‌ای آشکارم. [21] (ذاریات: 50).

اگر می‌خواهیم به دنبال خیر، سعادت و جاودانگی ابدی باشیم، باید به وجود این خدای خالق ایمان داشته باشیم و تسلیم آن شویم.

ما رنگین‌کمان و سراب را می‌بینیم، اما آنها وجود ندارند! و ما به جاذبه زمین بدون دیدن آن اعتقاد داریم، صرفاً به این دلیل که علم فیزیک آن را اثبات کرده است.

خداوند متعال فرمود:

هیچ دیده‌ای او را درنمی‌یابد، ولی او همه دیده‌ها را درمی‌یابد. او لطیف و آگاه است. [22] (انعام: 103).

برای مثال، و فقط برای مثال، یک انسان نمی‌تواند چیزی غیرمادی مانند یک «ایده»، وزن آن به گرم، طول آن به سانتی‌متر، ترکیب شیمیایی آن، رنگ آن، فشار آن، شکل آن و تصویر آن را توصیف کند.

ادراک به چهار نوع تقسیم می‌شود:

ادراک حسی: مانند دیدن چیزی با حس بینایی، مثلاً.

ادراک تخیلی: مقایسه یک تصویر حسی با حافظه و تجربیات قبلی خود.

ادراک خیالی: احساس احساسات دیگران، مثلاً احساس اینکه فرزندتان غمگین است.

در این سه مورد، انسان و حیوان مشترک هستند.

ادراک ذهنی: ادراکی است که مختص انسان است.

ملحدان به دنبال لغو این نوع ادراک هستند تا انسان‌ها را با حیوانات برابر بدانند. ادراک عقلانی قوی‌ترین نوع ادراک است، زیرا ذهن است که حواس را تصحیح می‌کند. به عنوان مثال، هنگامی که شخصی سراب می‌بیند، همانطور که در مثال قبلی اشاره کردیم، نقش ذهن این است که به صاحبش اطلاع دهد که این صرفاً یک سراب است، نه آب، و ظاهر آن فقط به دلیل انعکاس نور روی شن بوده و هیچ پایه و اساسی در وجود ندارد. در این حالت، حواس او را فریب داده و ذهن او را هدایت کرده است. ملحدان شواهد عقلانی را رد می‌کنند و خواستار شواهد مادی هستند و این اصطلاح را با اصطلاح "شواهد علمی" زیبا می‌کنند. آیا شواهد عقلانی و منطقی نیز علمی نیستند؟ در واقع، شواهد علمی هستند، اما مادی نیستند. می‌توانید تصور کنید که اگر به کسی که پانصد سال پیش در سیاره زمین زندگی می‌کرد، ایده وجود میکروب‌های ریزی که با چشم غیرمسلح دیده نمی‌شوند، ارائه می‌شد، او چه واکنشی نشان می‌داد. [23] https://www.youtube.com/watch?v=P3InWgcv18A فاضل سلیمان.

اگرچه ذهن می‌تواند وجود خالق و برخی از صفات او را درک کند، اما محدودیت‌هایی دارد و ممکن است حکمت برخی چیزها را درک کند و برخی دیگر را نه. برای مثال، هیچ‌کس نمی‌تواند حکمت موجود در ذهن یک فیزیکدان مانند انیشتین را درک کند.

«و بالاترین مثال از آنِ خداست. صرفاً فرض اینکه شما قادر به درک کامل خدا هستید، دقیقاً همان تعریف جهل نسبت به اوست. یک ماشین ممکن است شما را به ساحل ببرد، اما به شما اجازه نمی‌دهد که در آن شنا کنید. به عنوان مثال، اگر از شما بپرسم که چند لیتر آب دریا ارزش دارد و شما با هر عددی پاسخ دهید، پس شما نادان هستید. اگر با «نمی‌دانم» پاسخ دهید، پس شما دانا هستید. تنها راه شناخت خدا از طریق نشانه‌های او در جهان و آیات قرآنی اوست.» [24] از سخنان شیخ محمد راتب النابلسی.

منابع معرفت در اسلام عبارتند از: قرآن، سنت و اجماع. عقل تابع قرآن و سنت و آنچه عقل سلیم به آن اشاره می‌کند و با وحی تعارض ندارد، است. خداوند عقل را به آیات کیهانی و امور حسی که بر حقایق وحی گواهی می‌دهند و با آن تعارض ندارند، هدایت کرده است.

خداوند متعال فرمود:

آیا ندیده‌اند که چگونه خدا آفرینش را آغاز می‌کند و سپس آن را بازمی‌گرداند؟ بی‌گمان این برای خدا آسان است. (19) بگو: «در زمین بگردید و بنگرید که چگونه آفرینش را آغاز کرده است. سپس خدا آفرینش نهایی را پدید می‌آورد. بی‌گمان خدا بر هر چیزی تواناست.» [25] (عنکبوت: 19-20).

سپس به بنده‌اش آنچه را که وحی کرد، وحی نمود [26] (نجم: 10).

زیباترین چیز در مورد علم این است که هیچ محدودیتی ندارد. هر چه بیشتر در علم کاوش کنیم، علوم جدید بیشتری کشف می‌کنیم. ما هرگز قادر به درک همه آن نخواهیم بود. باهوش‌ترین فرد کسی است که سعی می‌کند همه چیز را بفهمد و احمق‌ترین فرد کسی است که فکر می‌کند همه چیز را خواهد فهمید.

خداوند متعال فرمود:

بگو: «اگر دریا برای کلمات پروردگارم مرکب شود، پیش از آنکه کلمات پروردگارم پایان یابد، دریا پایان می‌یابد، هرچند مانند آن را به عنوان مدد [برای نوشتن] بیاوریم.» [27] (کهف: 109).

برای مثال، و خدا بهترین مثال است، و فقط برای ایده دادن، وقتی شخصی از یک دستگاه الکترونیکی استفاده می‌کند و آن را از بیرون کنترل می‌کند، به هیچ وجه وارد دستگاه نمی‌شود.

حتی اگر بگوییم که خدا می‌تواند این کار را انجام دهد زیرا او بر هر چیزی قادر است، باید این را نیز بپذیریم که خالق، خدای یگانه، سبحانه و تعالی، کاری را که شایسته‌ی جلالش نیست، انجام نمی‌دهد. خدا بسیار برتر از این است.

برای مثال، و خداوند بهترین مثال را دارد: هیچ کشیش یا شخصی با جایگاه مذهبی بالا، برهنه به خیابان نمی‌رود، حتی اگر بتواند این کار را انجام دهد، اما به این شکل در ملاء عام ظاهر نمی‌شود، زیرا این رفتار شایسته جایگاه مذهبی او نیست.

در قوانین بشری، همانطور که به خوبی شناخته شده است، نقض حق یک پادشاه یا حاکم با سایر جرایم برابر نیست. پس حق پادشاه پادشاهان چه می‌شود؟ حق خداوند متعال بر بندگانش این است که تنها او پرستش شود، همانطور که پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود: «حق خدا بر بندگانش این است که او را بپرستند و چیزی را با او شریک نکنند... آیا می‌دانی حق بندگان خدا چیست اگر این کار را انجام دهند؟» گفتم: «خدا و رسولش بهتر می‌دانند.» او گفت: «حق بندگان خدا بر خدا این است که آنها را عذاب نکند.»

کافی است تصور کنیم که به کسی هدیه‌ای می‌دهیم و او از دیگری تشکر و ستایش می‌کند. خداوند بهترین مثال است. این حالت بندگان او با خالقشان است. خداوند به آنها نعمت‌های بی‌شماری داده است و آنها نیز به نوبه خود از دیگران تشکر می‌کنند. در همه احوال، خالق از آنها بی‌نیاز است.

استفاده از کلمه «ما» توسط پروردگار جهانیان برای توصیف خود در بسیاری از آیات قرآن کریم، بیانگر این است که تنها او واجد صفات جمال و جلال است. همچنین در زبان عربی بیانگر قدرت و عظمت است و در انگلیسی به آن «ما سلطنتی» می‌گویند که در آن ضمیر جمع برای اشاره به شخصی با مقام بالا (مانند پادشاه، فرمانروا یا سلطان) استفاده می‌شود. با این حال، قرآن همواره بر یگانگی خداوند در رابطه با عبادت تأکید کرده است.

خداوند متعال فرمود:

و بگو: «حق از جانب پروردگار شماست. هر که خواهد ایمان آورد و هر که خواهد کافر شود.» [28] (کهف: 29)

خالق می‌توانست ما را به اطاعت و پرستش مجبور کند، اما اجبار، هدفی را که با آفرینش انسان دنبال می‌شود، محقق نمی‌کند.

حکمت الهی در آفرینش آدم و تمایز او با علم نمایان شد.

و همه نام‌ها را به آدم آموخت، سپس آنها را به فرشتگان عرضه کرد و فرمود: «اگر راست می‌گویید، نام‌های اینها را به من خبر دهید.» [بقره: 31]

و به او قدرت انتخاب داد.

و گفتیم: ای آدم، تو و همسرت در بهشت ساکن شوید و از آن به فراوانی هر چه می‌خواهید بخورید، اما به این درخت نزدیک نشوید که از ستمگران خواهید شد.» [30] (بقره: 35)

و درِ توبه و بازگشت به سوی او به روی او گشوده شد، زیرا انتخاب ناگزیر به خطا و لغزش و نافرمانی می‌انجامد.

سپس آدم از پروردگارش کلماتی دریافت کرد و خداوند او را بخشید، زیرا او توبه‌پذیر مهربان است. [31] (بقره: 37)

خداوند متعال اراده کرده بود که حضرت آدم خلیفه روی زمین باشد.

و هنگامی که پروردگارت به فرشتگان گفت: «من در زمین جانشینی خواهم گماشت.» گفتند: «آیا کسی را در آن قرار می‌دهی که در آن فساد کند و خون‌ها بریزد، در حالی که ما تو را با ستایش تسبیح می‌گوییم و تقدیس می‌کنیم؟» فرمود: «من چیزی می‌دانم که شما نمی‌دانید.» [بقره: 30]

اراده و توانایی انتخاب، اگر به درستی و به طور صحیح مورد استفاده و هدایت قرار گیرند، به خودی خود یک نعمت هستند و اگر برای اهداف و مقاصد فاسد مورد سوء استفاده قرار گیرند، یک نفرین و نقمت.

اراده و انتخاب باید با خطر، وسوسه‌ها، مبارزه و مجاهده با نفس همراه باشد و بدون شک برای انسان درجه و افتخاری بزرگتر از تسلیم شدن است که منجر به شادی کاذب می‌شود.

خداوند متعال فرمود:

مؤمنانی که خانه‌نشین شده‌اند، غیر از کسانی که ناتوانند، با کسانی که با مال و جان خود در راه خدا جهاد می‌کنند، یکسان نیستند. خداوند کسانی را که با مال و جان خود جهاد می‌کنند، بر خانه‌نشینان به درجه‌ای برتری داده است. و به همه وعده نیکو داده است. و خداوند مجاهدان را بر خانه‌نشینان با پاداشی بزرگ برتری داده است. [33] (نساء: 95)

اگر انتخابی وجود نداشته باشد که ما را مستحق پاداش کند، پاداش و مجازات چه فایده‌ای دارد؟

همه اینها در حالی است که فضای انتخابی که به انسان اعطا شده است، در واقع در این دنیا محدود است و خداوند متعال تنها ما را به خاطر آزادی انتخابی که به ما داده است، مورد بازخواست قرار خواهد داد. ما در شرایط و محیطی که در آن بزرگ شده‌ایم، هیچ انتخابی نداشتیم و والدین خود را انتخاب نکرده‌ایم و همچنین کنترلی بر ظاهر و رنگ پوست خود نداریم.

وقتی کسی خود را بسیار ثروتمند و بسیار سخاوتمند می‌یابد، دوستان و عزیزان خود را برای خوردن و آشامیدن دعوت می‌کند.

این ویژگی‌های ما تنها بخش کوچکی از داشته‌های خداوند است. خداوند، خالق، دارای ویژگی‌های جلال و زیبایی است. او بخشنده‌ترین، مهربان‌ترین و سخاوتمندترین بخشنده است. او ما را آفریده است تا او را بپرستیم، به ما رحم کند، ما را خوشحال کند و به ما عطا کند، اگر او را صادقانه بپرستیم، از او اطاعت کنیم و از دستوراتش پیروی کنیم. تمام ویژگی‌های زیبای انسانی از ویژگی‌های او سرچشمه می‌گیرند.

او ما را آفریده و به ما توانایی انتخاب داده است. ما می‌توانیم یا راه اطاعت و پرستش را برگزینیم، یا وجود او را انکار کنیم و راه عصیان و نافرمانی را برگزینیم.

خداوند متعال فرمود:

و جن و انس را جز برای پرستش خود نیافریدم. (56) من از آنها هیچ روزی نمی‌خواهم و نمی‌خواهم که مرا اطعام کنند. (57) همانا خداست که روزی‌دهنده و صاحب قوت و استواری است. [34] (ذاریات: 56-58).

مسئله استقلال خداوند از مخلوقاتش، از جمله مسائلی است که به وسیله نص و عقل ثابت شده است.

خداوند متعال فرمود:

... همانا خداوند از جهانیان بی‌نیاز است. [35] (عنکبوت: 6)

اما از نظر عقل، ثابت است که خالق کمال، به صفات کمال مطلق متصف است و یکی از صفات کمال مطلق این است که به غیر خود نیازی ندارد، زیرا نیاز او به غیر خود، صفت نقص است که او سبحانه و تعالی از آن منزه است.

او جن و انس را با آزادی انتخابشان از سایر موجودات متمایز کرد. تمایز انسان در بندگی مستقیم او در برابر پروردگار جهانیان و بندگی خالصانه او با اراده آزاد خود است. با این کار، او حکمت خالق را در قرار دادن انسان در صدر تمام آفرینش به انجام رساند.

شناخت پروردگار جهانیان از طریق شناخت اسماء حسنی و صفات علیای او حاصل می‌شود که به دو دسته اساسی تقسیم می‌شوند:

اسماء حسنی: هر صفتی که مربوط به رحمت، بخشش و مهربانی باشد، از جمله رحمان، رحیم، روزی‌دهنده، عطاکننده، صالح، رحیم و غیره.

اسماء جلال: هر صفتی که مربوط به قدرت، نیرو، بزرگی و جلال باشد، از جمله عزیز، جبار، قهار، قویب، خافض و غیره.

شناخت صفات خداوند متعال ایجاب می‌کند که او را به شیوه‌ای شایسته‌ی جلال، جلال و منزه از هر ناپسند او پرستش کنیم، رحمت او را بطلبیم و از خشم و عذاب او دوری کنیم. پرستش او مستلزم اطاعت از اوامر او، اجتناب از نواهی او و انجام اصلاح و عمران در زمین است. بر این اساس، مفهوم زندگی دنیوی به آزمون و امتحانی برای بشریت تبدیل می‌شود تا آنها متمایز شوند و خداوند درجات صالحان را بالا ببرد و بدین ترتیب شایسته‌ی جانشینی در زمین و وراثت بهشت در آخرت شوند. در همین حال، فاسدان در این دنیا رسوا و در آتش جهنم مجازات خواهند شد.

خداوند متعال فرمود:

همانا ما آنچه را که بر روی زمین است زینت آن قرار دادیم تا آنها را بیازماییم که کدام یک از آنها عملشان نیکوتر است.[36] (کهف: 7).

مسئله خلقت انسان توسط خداوند از دو جنبه قابل بررسی است:

جنبه‌ای مربوط به انسانیت: این موضوع به روشنی در قرآن توضیح داده شده است و آن تحقق پرستش خدا برای رسیدن به بهشت است.

جنبه‌ای که مربوط به خالق سبحان است: حکمت پشت خلقت. ما باید درک کنیم که حکمت تنها از آن اوست و به هیچ یک از مخلوقات او مربوط نیست. علم ما محدود و ناقص است، در حالی که علم او کامل و مطلق است. خلقت انسان، مرگ، رستاخیز و حیات پس از مرگ، همگی بخش‌های بسیار کوچکی از خلقت هستند. این به او سبحان مربوط است و به هیچ فرشته، انسان یا غیر آن مربوط نیست.

فرشتگان هنگام آفرینش آدم از پروردگارشان این سؤال را پرسیدند و خداوند پاسخ قطعی و روشنی به آنها داد، چنانکه خداوند متعال می‌فرماید:

و هنگامی که پروردگارت به فرشتگان گفت: «من در زمین جانشینی خواهم گماشت.» گفتند: «آیا کسی را در آن قرار می‌دهی که در آن فساد کند و خون‌ها بریزد، در حالی که ما تو را با ستایش تسبیح می‌گوییم و تقدیس می‌کنیم؟» فرمود: «من چیزی می‌دانم که شما نمی‌دانید.» [بقره: 30]

پاسخ خداوند به پرسش فرشتگان مبنی بر اینکه او می‌داند آنچه را که آنها نمی‌دانند، چند نکته را روشن می‌کند: اینکه حکمت آفرینش انسان تنها از آن اوست، اینکه این امر کاملاً به خداوند مربوط است و مخلوقات هیچ ارتباطی با آن ندارند، زیرا او انجام‌دهنده‌ی هر کاری است که بخواهد[38] و از او در مورد آنچه انجام می‌دهد سؤال نمی‌شود، بلکه آنها مورد سؤال قرار می‌گیرند[39] و اینکه دلیل آفرینش انسان، دانشی از علم خداوند است که فرشتگان آن را نمی‌دانند و تا زمانی که امر به علم مطلق خداوند مربوط باشد، او حکمت آن را بهتر از آنها می‌داند و هیچ کس از مخلوقات او آن را نمی‌داند مگر به اذن او. (بروج: 16) (انبیاء: 23)

اگر خدا می‌خواست به مخلوقاتش فرصت انتخاب بدهد که در این دنیا باشند یا نه، پس ابتدا باید وجود آنها محقق می‌شد. انسان‌ها چگونه می‌توانند نظری داشته باشند وقتی که در نیستی وجود دارند؟ مسئله اینجا مسئله‌ی هستی و نیستی است. دلبستگی انسان به زندگی و ترس او از آن، بزرگترین گواه رضایت او از این نعمت است.

نعمت حیات، آزمونی برای بشریت است تا نیکوکاری که از پروردگارش راضی است، از بدکار و ناراضی از او متمایز شود. حکمت پروردگار جهانیان در آفرینش، اقتضا می‌کرد که این افراد برای خشنودی او برگزیده شوند تا در آخرت به سرای عزت او دست یابند.

این سوال نشان می‌دهد که وقتی شک و تردید در ذهن ریشه می‌دواند، تفکر منطقی را مختل می‌کند و این یکی از نشانه‌های اعجاز قرآن است.

همانطور که خداوند فرمود:

کسانی را که در زمین به ناحق تکبر می‌ورزند، از آیات خود رویگردان خواهم کرد. و اگر هر نشانه و آیتی را ببینند، به آن ایمان نمی‌آورند. و اگر راه هدایت را ببینند، آن را راه خود انتخاب نمی‌کنند. و اگر راه گمراهی را ببینند، آن را راه خود انتخاب می‌کنند. این به آن دلیل است که آیات ما را تکذیب کردند و از آنها غافل بودند. [40] (اعراف: 146).

درست نیست که دانستن حکمت خدا در آفرینش را یکی از حقوق خود بدانیم که مطالبه می‌کنیم، و بنابراین دریغ کردن آن از ما ظلم به ما نیست.

وقتی خداوند به ما فرصت زندگی ابدی در سعادت بی‌پایان در بهشتی را می‌دهد که در آن چیزهایی وجود دارد که هیچ گوشی نشنیده، هیچ چشمی ندیده و به ذهن هیچ بشری خطور نکرده است، چه بی‌عدالتی در این امر وجود دارد؟

به ما اراده آزاد می‌دهد تا خودمان تصمیم بگیریم که آیا آن را انتخاب می‌کنیم یا عذاب را.

خداوند به ما می‌گوید چه چیزی در انتظار ماست و نقشه راه بسیار روشنی برای رسیدن به این سعادت و دوری از عذاب در اختیارمان قرار می‌دهد.

خداوند ما را به طرق و ابزارهای مختلف تشویق می‌کند که راه بهشت را در پیش بگیریم و بارها ما را از پیمودن راه جهنم برحذر می‌دارد.

خداوند داستان‌های اهل بهشت و چگونگی فتح آن و داستان‌های اهل جهنم و چگونگی عذاب آن را برای ما بیان می‌کند تا ما عبرت بگیریم.

گفتگوهای اهل بهشت و اهل جهنم را که بین آنها رخ خواهد داد، برای ما بیان می کند تا درس را خوب بفهمیم.

خداوند در برابر یک کار نیک، ده کار نیک به ما می‌دهد و در برابر یک کار بد، یک کار بد و این را به ما می‌گوید تا در انجام کارهای نیک شتاب کنیم.

خداوند به ما می‌گوید که اگر بعد از هر بدی، نیکی انجام دهیم، آن را محو می‌کند. ما ده نیکی به دست می‌آوریم و آن بدی از ما محو می‌شود.

او به ما می‌گوید که توبه، گناهان گذشته را پاک می‌کند، بنابراین کسی که از گناه توبه می‌کند مانند کسی است که گناهی ندارد.

خداوند کسی را که به سوی خیر هدایت می‌کند، مانند کسی قرار می‌دهد که آن را انجام می‌دهد.

خداوند به دست آوردن اعمال نیک را بسیار آسان می‌کند. با طلب بخشش، ستایش خداوند و یاد او، می‌توانیم به کارهای نیک بزرگی دست یابیم و بدون هیچ مشکلی از گناهان خود خلاص شویم.

خداوند به ازای هر حرف قرآن، ده حسنه به ما عطا فرماید.

خداوند ما را به خاطر نیت خیر پاداش می‌دهد، حتی اگر قادر به انجام آن نباشیم. او ما را به خاطر نیت شر، اگر آن را انجام ندهیم، مؤاخذه نمی‌کند.

خداوند به ما وعده داده است که اگر در کار خیر پیشقدم شویم، هدایت ما را افزون می‌کند، توفیق می‌دهد و راه‌های خیر را برای ما آسان می‌سازد.

چه بی‌عدالتی در این مورد وجود دارد؟

در واقع، خداوند نه تنها با ما عادلانه رفتار کرده است، بلکه با رحمت، سخاوت و مهربانی نیز با ما رفتار کرده است.