Cuộc Thập tự chinh lần thứ bảy chống lại Ai Cập

Lý do cho Chiến dịch thứ bảy
Ý tưởng thịnh hành ở châu Âu kể từ giữa thế kỷ XII sau Công nguyên là chừng nào Ai Cập còn duy trì được sức mạnh và quyền lực của mình thì các cuộc Thập tự chinh không thể thành công và giành lại Jerusalem từ tay người Hồi giáo, những người đã thành công trong việc giành lại nó từ quân Thập tự chinh lần thứ hai vào năm 642 AH / 1244 sau Công nguyên dưới tay Vua Al-Salih Ayyub. Người Frank đã xây dựng lại thành cổ Jerusalem sau cái chết của Vua Al-Kamil vào năm 635 AH, nghĩa là họ đã phá vỡ các điều khoản của hiệp ước và thỏa thuận ngừng bắn giữa họ và người Hồi giáo mà Vua Al-Kamil đã ký với họ vào năm 626 AH / 1229 sau Công nguyên. Người Hồi giáo đã bao vây và chinh phục thành phố, và phá hủy thành cổ vào năm 637 AH / 1240 sau Công nguyên, nghĩa là nó vẫn nằm trong tay quân Thập tự chinh trong khoảng mười một năm kể từ khi Al-Kamil đầu hàng Jerusalem cho họ. Đây chính là lý do dẫn đến Cuộc Thập tự chinh lần thứ bảy do Louis IX lãnh đạo chống lại Ai Cập, một chiến dịch mà phương Tây theo đạo Thiên chúa đã chuẩn bị với sự phối hợp giữa Giáo hoàng Innocent IV và Vua Louis IX của Pháp, và hội đồng tôn giáo Lyon đã chứng kiến lời kêu gọi này vào năm 646 AH / 1248 SCN.

Một liên minh không xảy ra
Mục tiêu của chiến dịch không chỉ là chiếm lại Jerusalem hay tấn công Ai Cập, vì đây là một căn cứ quân sự quan trọng và là chìa khóa dẫn đến Jerusalem. Nó còn nhắm đến một mục tiêu xa vời: hình thành một liên minh Kitô giáo - ngoại giáo giữa quân Thập Tự Chinh và quân Mông Cổ, một mặt sẽ phá hủy nhà nước Ayyubid ở Ai Cập và Levant, mặt khác sẽ bao vây và bao vây thế giới Hồi giáo từ phía đông và phía tây.
Kế hoạch của Giáo hoàng dựa trên việc các cuộc Thập tự chinh tấn công khu vực Ả Rập từ bờ biển Địa Trung Hải, và bắt đầu chương trình quân sự của họ bằng cách chiếm đóng Damietta, cảng quan trọng nhất ở lưu vực phía đông Địa Trung Hải vào thời điểm đó. Đồng thời, quân Mông Cổ sẽ tiến từ phía đông để mở cuộc tấn công vào khu vực Hồi giáo. Quân Mông Cổ man rợ đã thành công trong việc xâm lược phía đông của thế giới Hồi giáo.
Giáo hoàng Innocent IV đã cử hai phái đoàn sứ thần đến Mông Cổ để đạt được mục tiêu này, nhưng họ đã không thành công. Đại Hãn của Mông Cổ lại có ý tưởng khác. Ông gửi một thông điệp đến Giáo hoàng, yêu cầu ngài công nhận chủ quyền của mình và tuyên bố thần phục ngài cùng các vị vua châu Âu. Ông thậm chí còn yêu cầu Giáo hoàng triệu tập tất cả các vị vua châu Âu đến triều đình của mình để triều cống, coi ngài là Đại Hãn của người Tatar và là chủ nhân của toàn thế giới.
Sự thất bại của dự án liên minh Thập tự chinh-Mông Cổ không thay đổi được điều gì. Cuộc Thập tự chinh khởi hành vào mùa thu năm 646 AH / 1248 SCN từ cảng Marseille của Pháp đến đảo Síp và ở lại đó một thời gian. Sau đó, vào mùa xuân năm sau, năm 647 AH / 1249 SCN, nó lại khởi hành từ đó và hướng về bờ biển Ai Cập sau khi đã được chuẩn bị kỹ lưỡng. Quân số của nó lên tới khoảng năm mươi nghìn người, dẫn đầu là hai anh em của vua Pháp: Charles xứ Anjou và Robert xứ Artaud.

Chuẩn bị và thiết bị
Al-Salih Ayyub biết được tin tức về chiến dịch này khi ông đang ở Levant. Ông nghe tin về lực lượng Thập tự chinh đang tập trung tại Síp và chuẩn bị xâm lược Ai Cập. Bất chấp bệnh tật, ông trở về Ai Cập và bắt đầu sắp xếp công việc quân sự.
Khi Al-Salih Ayyub biết rằng thành phố Damietta sẽ là tuyến đường ưa thích của quân Thập Tự Chinh để xâm lược Ai Cập, ông đã cho đóng quân ở phía nam thành phố, tại thị trấn "Ashmoum Tanah", nay được gọi là "Ashmoun al-Ruman" ở miền bắc Ai Cập. Ông ra lệnh củng cố thành phố và cử một đội quân do Hoàng tử Fakhr al-Din Yusuf chỉ huy đến đó, đồng thời ra lệnh cho ông đóng quân ở bờ biển phía tây để ngăn quân địch đổ bộ lên bờ. Ông đóng quân ở đó, đối diện với thành phố, và sông Nile nằm giữa ông và thành phố.
Hạm đội Thập Tự Chinh đã đến vùng biển Ai Cập ngoài khơi Damietta vào ngày 20 tháng Safar năm 647 AH / tháng 6 năm 1249 SCN. Ngày hôm sau, quân Thập Tự Chinh đổ bộ lên bờ tây sông Nile. Giao tranh nổ ra giữa họ và người Hồi giáo, sau đó Hoàng tử Fakhr al-Din và lực lượng của ông, những người được giao nhiệm vụ bảo vệ thành phố, đã rút về trại của Quốc vương tại Ashmum Tanah.
Khi người dân Damietta thấy quân đồn trú rút lui, họ hoảng sợ bỏ chạy, bỏ lại cây cầu nối bờ tây với Damietta. Quân Thập Tự Chinh đã vượt qua cây cầu và dễ dàng chiếm đóng thành phố. Như vậy, Damietta đã rơi vào tay lực lượng Thập Tự Chinh thứ Bảy mà không hề kháng cự.
Al-Salih Ayyub nhận được tin Damietta thất thủ với tâm trạng vừa đau đớn vừa tức giận. Ông ra lệnh điều động một số hiệp sĩ đang bỏ chạy và khiển trách Hoàng tử Fakhr al-Din vì sự tắc trách và yếu đuối của mình. Ông buộc phải di chuyển doanh trại đến thành phố Mansoura. Các tàu chiến được bố trí trên sông Nile hướng về thành phố, và các nhóm chiến binh Mujahideen chạy trốn khỏi Levant và Maghreb Hồi giáo đã đổ xô đến thành phố.
Vấn đề chỉ giới hạn ở các cuộc đột kích do fedayeen Hồi giáo tiến hành vào trại Thập tự chinh và bắt cóc bất cứ ai chúng có thể bắt được. Chúng đã nghĩ ra những phương pháp gây kinh ngạc và ngưỡng mộ. Một ví dụ điển hình là một chiến binh Hồi giáo mujahid khoét rỗng một quả dưa hấu xanh, nhét đầu vào trong đó, rồi lặn xuống nước cho đến khi đến gần trại Thập tự chinh. Một số chiến binh tưởng đó là quả dưa hấu nổi trên mặt nước, nhưng khi anh ta lặn xuống để nhặt, fedayeen Hồi giáo đã tóm lấy anh ta và mang đi làm tù binh. Những đoàn diễu hành tù binh Thập tự chinh ngày càng nhiều trên đường phố Cairo, khiến lòng người dân thêm phấn khởi và tinh thần chiến đấu của các chiến binh lên cao ngất ngưởng.
Trong khi đó, hải quân Ai Cập đã bao vây lực lượng viễn chinh và cắt đứt đường tiếp tế của họ tại Damietta. Tình hình này kéo dài sáu tháng sau khi đoàn viễn chinh đến nơi, trong khi Louis IX đang chờ đợi sự xuất hiện của anh trai mình, Bá tước de Poitiers, tại Damietta. Khi đến nơi, nhà vua đã triệu tập một hội đồng chiến tranh để vạch ra kế hoạch tấn công, và họ quyết định hành quân về Cairo. Lực lượng của họ rời Damietta vào thứ Bảy, ngày 12 tháng Sha'ban, năm 647 AH / ngày 20 tháng 11 năm 1249 SCN, và các tàu của họ đã đi dọc theo nhánh sông Nile. Một đơn vị đồn trú của Thập tự quân vẫn ở lại Damietta.

Cái chết của Vua Al-Salih
Trong khi chiến dịch Thập tự chinh đang diễn ra sôi nổi, Vua As-Salih Ayyub băng hà vào đêm ngày 15 tháng Sha'ban năm 647 AH / ngày 22 tháng 11 năm 1249 SCN. Vợ ông, Shajarat al-Durr, đã nắm quyền điều hành đất nước sau khi che giấu tin tức về cái chết của ông, vì lo sợ sự rạn nứt trong cộng đồng Hồi giáo. Cùng lúc đó, bà gửi một thông điệp cho con trai riêng và cũng là người kế vị tương lai, Turan Shah, thúc giục ông rời khỏi Hisn Kaifa, gần biên giới Iraq, và nhanh chóng trở về Ai Cập để lên ngôi kế vị cha mình.
Tin tức về cái chết của Vua As-Salih Ayyub đã lọt vào tai quân Thập Tự Chinh, nên họ bắt đầu hành quân. Họ rời Damietta và hành quân về phía nam dọc theo bờ đông sông Nile đến nhánh Damietta, tàu thuyền của họ di chuyển song song trên sông Nile, cho đến khi họ đến Biển Ashmum hay Kênh đào, ngày nay được gọi là "Biển Nhỏ". Bên phải họ là nhánh sông Nile, và trước mặt họ là Kênh đào Ashmum, ngăn cách họ với các trại Hồi giáo nằm gần thành phố Mansoura.
Để tiếp tục cuộc hành quân, quân Thập Tự Chinh phải băng qua nhánh Damietta hoặc kênh đào Ashmum. Louis IX đã chọn kênh đào này và vượt qua nó với sự giúp đỡ của một số kẻ phản bội. Người Hồi giáo không hề hay biết rằng quân Thập Tự Chinh đã tấn công doanh trại của họ. Sự hoảng loạn lan rộng trong quân lính Ai Cập, và quân Thập Tự Chinh, do Robert Artois chỉ huy, đã tấn công vào một trong những cổng thành Mansoura. Họ đã thành công trong việc tiến vào thành phố và bắt đầu tàn sát người Ai Cập từ bên này sang bên kia cho đến khi đội tiên phong của họ tiến đến cổng cung điện của Quốc vương. Họ tản ra khắp các con hẻm trong thành phố, nơi người dân bắt đầu ném đá, gạch và tên vào họ.
Trong khi họ đang ở trong trạng thái này, nghĩ rằng chiến thắng đã nằm trong tay mình, một thực tế chứ không phải ảo tưởng, và tâm hồn họ được an ủi bởi thành công và chiến thắng này, thì quân Bahri Mamluk, do “Baybars al-Bunduqdari” chỉ huy, đã tấn công quân Thập Tự Chinh khi họ đang trong cơn phấn khích và kiêu ngạo, vào ngày 4 tháng Dhul-Qi’dah năm 647 AH / ngày 8 tháng 2 năm 1250 SCN. Chiến thắng của họ đã biến thành thất bại, và quân Mamluk đã tàn sát họ trên diện rộng cho đến khi gần như xóa sổ hoàn toàn, kể cả Bá tước Artois.
Một ngày sau Trận Mansoura, Hoàng tử Faris al-Din Aktai, tổng tư lệnh quân đội Ai Cập, đã triệu tập một hội đồng chiến tranh, trong đó ông cho các sĩ quan của mình xem áo khoác của Bá tước Artois vì tin rằng đó là của nhà vua. Ông tuyên bố rằng cái chết của nhà vua đòi hỏi phải tấn công ngay lập tức vào quân Thập Tự Chinh, biện minh cho điều này bằng câu nói: "Một dân tộc không có vua chỉ là một cái xác không đầu, và không có mối nguy hiểm nào từ điều đó." Vì vậy, ông tuyên bố sẽ tấn công quân Thập Tự Chinh mà không do dự.
Rạng sáng thứ Sáu, ngày 8 tháng Dhu al-Qi'dah, năm 647 AH / ngày 11 tháng 2 năm 1250 SCN, quân đội Ai Cập bắt đầu tấn công vào doanh trại của người Frank, nhưng Vua Louis đã giữ vững được trận địa sau khi chịu tổn thất nặng nề. Trận Mansoura lần thứ hai đã kết thúc. Đây là trận chiến mà quân Thập Tự Chinh nhận ra rằng họ không thể tiếp tục giữ vững vị trí, và họ phải rút lui về Damietta trước khi quá muộn.
Turan Shah và kế hoạch của ông
Không lâu sau trận chiến này, Turan Shah đã đến vào ngày 23 tháng Dhul-Qi'dah năm 647 AH / 27 tháng 2 năm 1250 SCN. Ông nắm quyền chỉ huy quân đội và bắt đầu chuẩn bị một kế hoạch buộc Vua Louis IX phải đầu hàng bằng cách cắt đứt đường rút lui của quân Pháp. Ông ra lệnh vận chuyển một số tàu chiến đã tháo dỡ bằng lạc đà và dỡ hàng xuống phía sau chiến tuyến của quân Thập Tự Chinh trên sông Nile.
Nhờ vậy, hạm đội Ai Cập đã có thể tấn công các tàu Thập Tự Chinh chở đầy lương thực và nhu yếu phẩm, chiếm giữ chúng và bắt giữ cả những người trên tàu. Điều này khiến tình hình của quân Pháp trở nên tồi tệ hơn, nạn đói hoành hành trong doanh trại và dịch bệnh lây lan trong binh lính. Louis IX sau đó đã yêu cầu một thỏa thuận ngừng bắn và đầu hàng Damietta để đổi lấy việc quân Thập Tự Chinh chiếm Jerusalem và một số vùng đất ven biển Levant. Người Ai Cập đã từ chối và khăng khăng tiếp tục cuộc thánh chiến.
Quân Thập Tự Chinh không còn lựa chọn nào khác ngoài việc rút lui về Damietta trong màn đêm. Nhà vua ra lệnh phá bỏ cầu Kênh Ashmum, nhưng họ đã vội vàng và quên cắt cầu. Người Ai Cập đã vượt qua cầu ngay lập tức vào thứ Tư, ngày 3 tháng Muharram, năm 648 AH / tháng 4 năm 1250 SCN. Họ truy đuổi quân Thập Tự Chinh và truy đuổi họ đến Faraskur, bao vây họ từ mọi phía và tấn công họ như một tia sét. Họ đã giết hơn mười nghìn người trong số họ và bắt giữ hàng chục nghìn người. Trong số những tù nhân có chính Vua Louis IX, người bị bắt tại làng "Minya Abdullah" phía bắc thành phố Mansoura. Ông bị chuyển đến nhà của Thẩm phán Fakhr al-Din ibn Luqman, nơi ông vẫn là tù nhân. Các điều kiện khắc nghiệt đã được áp dụng cho Vua Louis IX để chuộc lại bản thân khỏi cảnh giam cầm, bao gồm cả việc ông phải chuộc lại bản thân bằng tám trăm nghìn dinar vàng, một nửa trong số đó ông sẽ trả ngay lập tức và nửa còn lại trong tương lai để bồi thường cho những thiệt hại mà ông đã gây ra cho Ai Cập. Turan Shah sẽ giam giữ các tù nhân Thập Tự Chinh cho đến khi… Phần tiền chuộc còn lại đã được trả, cùng với việc thả các tù nhân Hồi giáo, đầu hàng Damietta cho người Hồi giáo, một hiệp định đình chiến mười năm giữa hai bên, và một lời cam kết không quay trở lại Ai Cập nữa. Một nửa số tiền chuộc đã được thu thập một cách khó khăn, và Vua Louis IX được thả và được phép rời khỏi Ai Cập. Ông đi đến Acre rồi trở về nước.

Sử gia Thập Tự Chinh Matthew Paris đã diễn tả nỗi đau mà quân Thập Tự Chinh phải chịu đựng sau thất bại ở Ai Cập: “Toàn bộ quân đội Cơ Đốc giáo đã bị xé nát ở Ai Cập, than ôi! Nó bao gồm các quý tộc Pháp, các Hiệp sĩ Bệnh viện, người Teuton của Thánh Mary, và các Hiệp sĩ của Thánh Lazarus.”

Cuộc Thập tự chinh thứ bảy là cuộc thập tự chinh lớn cuối cùng chống lại Ai Cập, và quân Thập tự chinh không bao giờ có thể chiếm lại Jerusalem. Chiến thắng này đã mở đường cho người Mamluk Bahri, những người đã dũng cảm chống lại cuộc thập tự chinh, thành lập nhà nước của họ trên đống đổ nát của nhà nước Ayyubid ở Ai Cập. Chỉ một tháng sau chiến thắng này, người Mamluk đã giết chết Turan Shah và đưa Shajar al-Durr lên làm Sultana của Ai Cập. Sự kiện này đánh dấu sự khởi đầu của kỷ nguyên các sultan Mamluk ở Ai Cập và Levant.

Tại sao chúng tôi tuyệt vời

Cuốn sách (Những tiểu bang không thể quên) trích từ chương về Nhà nước Ayyubid, do Tamer Badr viết