Tamer Badrning "Kutish maktublari" kitobining to'liq sarhisobi va tahlili

Kitobga kirish:

Muallif payg‘ambar va payg‘ambar o‘rtasidagi farq haqida gapirib, Payg‘ambar Muhammad sollallohu alayhi vasallam Qur’onda zikr qilinganidek, payg‘ambarlar muhri ekanligini ta’kidlaydi, lekin uning payg‘ambarlar muhri bo‘lganiga aniq dalil yo‘qligini ta’kidlaydi.
Kitob Qiyomat alomatlari bilan bog‘liq Qur’on va Sunnat matnlarining yangicha talqinini berish, payg‘ambarlarning Allohning qonuniga muvofiq missiyasini davom ettirishga urg‘u berishni maqsad qilgan.

Asosiy boblar:

Birinchi va ikkinchi bob: Payg'ambar va Rasul o'rtasidagi farq

• taklif:

Muallif payg‘ambar va elchi o‘rtasidagi farqni shunday izohlaydi:
Payg'ambar - vahiy olgan va mavjud qonunni bir guruh imonlilarga etkazish vazifasi yuklangan kishi.
Payg'ambar - vahiy olgan va kofir yoki johil qavmga yangi xabar bilan yuborilgan kishi.

• Dalil:

“Muhammad sizning erlaringizdan birortasining otasi emas, balki u Allohning elchisi va payg‘ambarlarning muhridir” (Ahzob: 40): Oyat faqat payg‘ambarlikni muhrlab, risolat muhriga ishora qilmaydi.

• Tahlil:

Muallif oyatda bashorat va xabar o‘rtasidagi farqni ko‘rsatib, elchilar vazifasini yangicha tushunishga yo‘l ochadi, degan fikrni ta’kidlaydi.

Uchinchi va to'rtinchi boblar: Payg'ambarlar missiyasining davomi

• taklif:

Muallif Qur'on matnlariga tayanadi, ular elchilar yuborishda doimiy ilohiy an'anaga ishora qiladi.
Bu ilohiy qonunning payg‘ambarlik muhriga zid emasligi aniq.

• Dalil:

"Toki Payg'ambar yubormagunimizcha, Biz azoblamaymiz". (Al-Isro: 15).
“Biz har bir ummatga: “Allohga ibodat qilinglar va botil ilohlardan saqlaninglar”, deb Payg‘ambar yuborganmiz” (Nahl: 36).

• Tahlil:

Matnlarda messenjerlarni jo‘natishning uzluksiz qoidasi ko‘rsatilgan, bu esa muallifning fikrini qo‘llab-quvvatlaydi.

Beshinchi va oltinchi boblar: Qur'on tafsiri va ikkinchi johiliyat davri

• taklif:

Muallif Qur'on tafsiriga ishora qiluvchi oyatlarni uni tafsir qilish uchun elchining vazifasiga bog'laydi.
Bu yangi Rasulning yaqinda paydo bo'lishining belgisi sifatida ikkinchi jaholatning qaytishiga ishora qiladi.

• Dalil:

«Ular uning ta'vilidan boshqa narsani kutayaptilarmi? (A’rof: 53)
“Bas, uni bayon qilish Bizgadir”. (Qiyoma: 19).

• Tahlil:

Muallif Qur'onni talqin qilish uchun yangi xabarchi paydo bo'lishi mumkinligi haqida bahs-munozaralarni keltirib chiqaradigan ijtihod talqinini taqdim etadi.

Ettinchidan to'qqizinchi boblar: Millatdan guvoh va Oyning bo'linishi

• taklif:

Muallif “Undan bir guvoh ham unga ergashadi” (Hud: 17) oyatini bo‘lajak Rasulga ishora qilib tafsir qiladi.
Uning fikricha, Oyning boʻlinishi Paygʻambarimiz Muhammad sollallohu alayhi vasallam davrida boʻlmagan, balki kelajakda sodir boʻladi.

• Dalil:

Kelajakdagi voqealarni turlicha talqin qilgan Qur'on oyatlariga asoslangan.

• Tahlil:

Taklif sub'ektiv va bahsli, ammo u oyatlarning talqiniga asoslangan.

O'ninchi va o'n birinchi boblar: Ochiq tutun va Mahdiy

• taklif:

Tutun azobi odamlarni: “Va ularga ochiq-oydin Payg‘ambar keldi” (Duxon: 13) deb ogohlantiruvchi payg‘ambarning paydo bo‘lishi bilan bog‘liqdir.
Mahdiy odamlar orasida adolat o'rnatish uchun elchi sifatida yuborilgan.

• Dalil:

Mahdiy haqidagi hadislar: “Mahdiy Alloh tomonidan odamlarga yordam sifatida yuboriladi” (Hokim rivoyati).

• Tahlil:

Matnlar Mahdiyning elchi sifatidagi missiyasi g‘oyasini qo‘llab-quvvatlaydi.

O'n ikkinchidan o'n to'rtinchi boblar: Iso va hayvon

• taklif:

Iso alayhissalom payg'ambar bo'lib qaytadilar.
Yirtqich hayvon odamlarni ogohlantirish uchun ilohiy xabarni olib yuradi.

• Dalil:

"U shunday bo'lganida, Alloh Maryam ibn Masihni yubordi". (Muslim rivoyati)
“Muhammaddan keyin payg‘ambar yo‘q, demanglar, balki: “Payg‘ambarlar muhri”, deb aytinglar”. (Muslim rivoyati)

• Tahlil:

Muallif Iso va hayvonning missionerlik rolini aniq ko'rsatib beradi.

 

Cheklovchi dalillar

Muallifning xabarchilarning davomiyligi uchun dalillari

Birinchisi: Qur'ondan dalil

1. “Toki Payg‘ambar yubormagunimizcha, Biz azoblamaymiz. (Al-Isro: 15).
Matn jazo tushishidan oldin xabarchilar yuborishning doimiy ilohiy an'anasiga ishora qiladi.
2. “Ularga ochiq-oydin Payg‘ambar keldi” (Duxon: 13).
Muallifning fikricha, bu oyat tutundan ogohlantirish uchun keladigan bo'lajak xabarchi haqida gapiradi.
3. “Muhammad sizlardan birortasining otasi emas, balki u Allohning elchisi va payg‘ambarlarning muhridir”. (Ahzob: 40).
Muallif oyatda xabarning muhri aytilmagan holda faqat bashoratni muhrlashini tushuntiradi.
4. “Ular uning tafsiridan boshqa narsani kutmoqdalarmi? (A’rof: 53)
Qur'on ma'nolarini tafsir qiladigan payg'ambar kelishiga dalil.
5. “Bas, uni bayon qilish Bizgadir”. (Qiyoma: 19).
Bu Qur'onni tushuntirish bo'yicha yaqinlashib kelayotgan missiyaga ishora qiladi.
6. “Allohdan kelgan Payg‘ambar pok kitoblarni tilovat qilguvchidir”. (Bayyina: 2).
Muallif yangi gazetalarni olib yuradigan bo‘lajak messenjer bor degan fikrni qo‘llab-quvvatlaydi.
7. “Va Undan bir guvoh bordir. (Hud: 17)
Muallif bu oyat Muhammad payg‘ambardan keyin keladigan elchiga ishora qiladi, deb hisoblaydi.

Ikkinchi: Sunnatdan dalil

1. “Xudo mening oilamdan tishlari yirtilgan, peshonasi keng, yer yuzini adolat bilan to‘ldiradigan bir odamni yuboradi”. (Al-Hokim rivoyati)
Mahdiyning missiyasi missionerlik xususiyatiga ega.
2. “Mening ummatimda Mahdiy chiqadi, Alloh taolo uni odamlarga yengillik qilib yuboradi”. (Abu Said al-Xudriy rivoyati)
Mahdiy adolat va insof keltirish uchun yuborilgan.
3. “Sizlarga Mahdiy (alayhissalom) haqida xushxabar beraman, qachonki odamlar oʻrtasida ixtilof va zilzilalar boʻlsa, u mening ummatimga yuboriladi”. (Abu Said al-Xudriy rivoyati)
Mahdiyning vazifasiga ishora qiluvchi aniq hadis.
4. “Mahdi Alloh tomonidan odamlarga yengillik sifatida yuboriladi”. (Al-Hokim rivoyati)
Missionerlik missiyasi g'oyasini qo'llab-quvvatlaydi.
5. “Xudo bir kechada tuzatadi”. (Ahmad rivoyati)
Mahdiy uchun xabar tayyorlashga ishora qiladi.
6. “U shunday ekan, Alloh taolo Maryam ibn Masihni yubordi”. (Muslim rivoyati)
Isoning tushishi yangi vazifa sifatida tushuniladi.
7. “Muhammad alayhissalomdan keyin payg‘ambar yo‘q” demang, balki: “Payg‘ambarlar muhri”, deb ayting”. (Muslim rivoyati)
Iso alayhissalomning elchi sifatida tushishi.
8. “Alloh hech bir payg‘ambarni o‘z qavmini Dajjoldan ogohlantirgani uchun yubordi”. (Buxoriy rivoyati)
Elchilarning vazifasi fitnadan ogohlantirishdir.

 

Muallifning umumiy dalillari:

1. Qur'ondan: 7 ta dalil.
2. Sunnatdan: 8 ta dalil.

 

Xabarning muhri uchun olimlarning dalillari:

Birinchisi: Qur'ondan dalil

• Bitta oyat: “Muhammad sizlardan birortasining otasi emas, balki u Allohning elchisi va payg‘ambarlarning muhridir” (Ahzob: 40), tafsirli tushuncha bilan.

Ikkinchi: Sunnatdan dalil

• Bitta hadis: “Risal va payg‘ambarlik uzilib qoldi, shuning uchun mendan keyin na payg‘ambar va na payg‘ambar yo‘q” (Termiziy rivoyati). Roviy Al-Muxtor ibn Falfel tufayli zaif hadisdir.

Olimlar yakdilligining umumiy dalillari:

1. Qur'ondan: 1 ta dalil.
2. Sunnatdan: 1 dalil.

 

To'liq inventarizatsiya asosida kitobni qayta umumlashtiring va tahlil qiling.

Kitob xulosasi:

1. Maqsad: Muallif Payg‘ambarimiz Muhammad sollallohu alayhi vasallam Payg‘ambarlar muhri emas, balki Payg‘ambarlar muhri ekanligini tasdiqlovchi yangi talqinni taqdim etadi.
2. Dalillar: Muhammad payg‘ambardan keyin elchilar missiyasining davom etishi mumkinligini ko‘rsatuvchi Qur’on va sunnat matnlariga asoslanadi.
3. Tezis: Payg‘ambar va elchi o‘rtasidagi farqni muhokama qilib, kelajakda Qur’onni tafsir qilish va odamlarni fitnalardan ogohlantirish uchun elchilar paydo bo‘lishi mumkinligini ta’kidlaydi.

 

Dalillarni yakuniy baholash:

Muallifning dalillari:

• Aniq Qur'on dalillari elchilar missiyasining davomiyligi haqidagi fikrni qo'llab-quvvatlaydi.
• Payg'ambarlik roliga dalolat qiluvchi Mahdiy va Iso bilan bog'liq hadislar.

Olimlarning dalillari:

• Ularning dalillari oz bo‘lib, oyatlarning tafsiriga va zaif hadislarga bog‘liqdir.

 

Yakuniy foiz:

1. Muallifning fikri: 70%

        Ko'proq va aniq dalillar, lekin ba'zi joylarda talqin qilishni talab qiladi.

2. Olimlar fikri: 30%

        Ularning dalillari kam va kuchli matnlar tomonidan qo'llab-quvvatlanmaydigan konsensusga tayanadi.

 

Yakuniy xulosa:

Muallifning fikri: 

U Qur'on va Sunnatdan nisbatan kuchli dalillarga asoslangan yangi yondashuvni taqdim etadi va uni muhokamaga loyiq qiladi, ayniqsa, xabarchilarning ogohlantirish yoki va'z qilish missiyasining davomiyligini ko'rsatadigan matnlarni ta'kidlagani uchun. Biroq, bu an'anaviy konsensusdan uzoqlashadi.

Olimlar fikri: 

U aniq matnlarga qaraganda matnlarning talqiniga ko'proq tayanadi, bu esa xabarning muhrini isbotlashda ularning pozitsiyasini zaiflashtiradi.

Kitob: Bu keyingi ilmiy izlanishlar va muhokamalar uchun eshiklarni ochadigan noyob intellektual harakatdir.