Menga tez-tez keladigan sharhlar va xabarlardan biri

Payg'ambarlik va payg'ambarlik uzilib qolgan, shuning uchun mendan keyin hech qanday payg'ambar yoki payg'ambar yo'q, lekin xushxabar, musulmon odamning ko'rishi, bashoratning bir qismidir.
Rivoyatchi: Anas ibn Molik | Rivoyatchi: As-Suyuti | Manba: Al-Jomi` as-Sag'ir
Sahifa yoki raqam: 1994 | Hadis olimi hukmining qisqacha mazmuni: Sahih

Muallifning “Kutilgan xabarlar” kitobida men e’tibor bermaganman, deb o‘ylagan bu mulohazaga men shunday javob berishim kerakki, unda men 400 betlik kitob chiqarishga ahmoqlik qilgandek, u menga keltirgan hadisga o‘xshagan hadisni tilga olmay, xuddi mening kitobimda bu gaplarimni rad etuvchi dalil keltirgandek, elchi kelayapti.

Va kitobimni yozish paytida qanday azob-uqubatlarni boshdan kechirganimni sizga tushuntirish uchun, ushbu kitobdagi tadqiqotim davomida yo'limga to'sqinlik qilgan har bir kichik narsani o'rganish uchun, men bu savolga faqat kitobimda aytilganlar bilan javob beraman va siz menga sharh yoki xabar orqali yo'naltirilgan har bir savolga javob bera olmasligimni tushunishingiz uchun, aytganimdek, har bir do'stim kitobni o'qimaydi. haqiqatni izlashni istamaydi.

Bu savolga javobga kelsak, men buni ikkinchi bobda (Payg‘ambarlar muhri emas, balki Payg‘ambarlar muhri) 48-betdan 54-betgacha (Facebookdagi izohda umumlashtirib bo‘lmaydigan 7 sahifa) aytib o‘tdim. Bu hadisni tadqiq qilishim va tadqiq qilishim uchun ko‘p kunlar kerak bo‘ldi, chunki bu hadis faqihlar Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallamning Qur’oni Karimda zikr qilinganidek, nafaqat Payg‘ambarlar muhri ekanligini isbotlash uchun tayanadigan yagona dalildir, balki unga Payg‘ambarlar muhri ekanligini ham qo‘shib qo‘yishgan.

Bu hadisning sahihligiga men shunday javob berdim:

 “Risal va payg‘ambarlik uzildi, mendan keyin na payg‘ambar, na payg‘ambar yo‘q...” degan hadisning sahihligi qanday?

Payg‘ambarimiz Muhammad sollallohu alayhi vasallamdan keyin payg‘ambar yo‘q degan tamoyilga ishonuvchilar Imom Ahmad o‘z “Musnadi”lariga kiritganidek, Termiziy va Hokimlar kabi, undan keyin Payg‘ambar yo‘q, degan hadisga yopishib oladilar. Hasan ibn Muhammad az-Zafaroniy bizga shunday dedi: “Affon ibn Muslim bizga aytdi: “Abd al-Vohhid, yaʼni ibn Ziyod bizga aytdi, Muxtor ibn Fulful bizga aytdi, Anas ibn Molik (r.a.) aytdilar: “Rasululloh sollallohu alayhi vasallam aytdilar: Bas, mendan keyin Payg'ambar va payg'ambar yo'qdir." U: "Bu odamlar uchun qiyin edi", dedi. U zot: “Lekin xushxabar bor”, dedilar. Ular: «Xushxabar nima?» dedilar. U zot: “Musulmonning payg‘ambarlikdan bo‘lgan tushi”, dedilar. Termiziy aytadilar: "Bu mavzuda Abu Hurayra, Huzayfa ibn Asid, Ibn Abbos, Ummu Kurz va Abu Asiddan rivoyatlar bor. U: Bu Muxtor ibn Fulfuldan kelgan ushbu rivoyatlar zanjiridan yaxshi, sahih va nodir hadisdir", dedilar.
Men bu hadisning sahihligini tasdiqlash uchun rivoyat qiluvchilarni tekshirib ko‘rdim va (Muxtor ibn Falfel)dan (Muxtor ibn Falfeldan) boshqa barchasini ishonchli deb topdim, chunki Ahmad ibn Hanbal, Abu Hotim ar-Roziy, Ahmad ibn Solih Al-Ajliy, Al-Mavsiliy, Al-Dhahaiy va Al-Dhahaiy kabi bir nechta imomlar uni tasdiqlaganlar. Abu Dovud u haqida: (Unda ayb yo‘q), Abu Bakr al-Bazzor esa u haqida: (U hadisda ishonchli, hadisni qabul qildilar), dedilar.
Abu al-Fadl as-Sulaymoniy uni g‘alati rivoyatlari bilan mashhur bo‘lganlar qatorida tilga olgan, Ibn Hajar al-Asqaloniy esa “Taqrib at-tahhib” (6524) kitobida uning holatini umumlashtirib, shunday degan: (U rostgo‘y, lekin ba’zi xatolari bor).
Abu Hotim ibn Hibbon al-Bustiy «As-Tikot»da (5/429) uni zikr qilib, shunday degan: (U ko‘p xato qiladi).
Ibn Hajar al-Asqaloniyning “Tahhib at-tahzib” kitobining 10-qismida u Muxtor ibn Falfel haqida shunday degan: (Men aytdim: “Uning nutqining qolgan qismi koʻp xatolarga yoʻl qoʻyadi va u al-Buxoriy Anas shahodatlarida toʻxtatib qoʻygan bir izda zikr qilingan, Ibn Hojiy ibn Abbiy rivoyat qiladilar. Undan... bandalarning guvohligi haqida so‘raganimda, Sulaymoniy u haqida gapirib, uni Anas ibn Abu Ayyosh va Abu Bakr al-Bazzoz rivoyat qilgan hadisni rivoyat qilganlar qatoriga qo‘ydilar va ular uning hadislarini qabul qildilar.)

Roviylarning darajalari va darajalari, Ibn Hajar al-Asqaloniyning “Taqrib at-tahdhib” asarida ta’kidlanganidek:

1-Sahobalar: Buni ularning hurmati uchun ochiq aytaman.
2- maqtaganini, yo ish bilan ta’kidlagan: odamlarning eng ishonchlii kabi yoki vasfni og‘zaki takrorlash bilan: ishonchli, ishonchli yoki ma’noda: ishonchli, yod oluvchi kabi.
3- Ishonchli, malakali, ishonchli yoki adolatli deb tavsiflangan kishi.
4-Uchinchi darajadan bir oz kam bo'lgan va bunga dalolat qiladigan: rostgo'y, yoki unda ayb yo'q, yoki unda ayb yo'q.
5- Yoshi to‘rt yoshdan sal kichikroq bo‘lsa, bu hol xotirasi zaif, rostgo‘y yoki xatoga yo‘l qo‘yadigan, xayolparast, xatoga yo‘l qo‘ygan yoki keyinroq o‘zgargan rostgo‘yni nazarda tutadi. Bu, shuningdek, shialik, taqdir, butparastlik, irja' yoki tuhmat kabi qandaydir bid'atda ayblangan kishini va'zgo'y va boshqalarni tushuntirish bilan o'z ichiga oladi.
6-Ozgina hadisga ega bo'lgan va shu sababdan hadisni tark qilish kerakligiga dalil bo'lmagan kishi, bu jumla bilan dalolat qilinadi: qabul qilinadi, qayerda unga amal qilinsa, aks holda hadis zaifdir.
7- Bir necha kishi tomonidan rivoyat qilingan va hujjatli bo'lmagan va unga: yashirin yoki noma'lum so'zi bilan ishora qilingan kishi.
8- Unda ishonchli manbaning hujjati bo‘lmasa va unda izoh berilmasa ham zaiflik ifodasi bo‘lsa va u: zaif so‘zi bilan ishora qilinsa.
9- Uni bir necha kishi rivoyat qilmagan va unga ishonmagan va unga: noma’lum kalima bilan ishora qilingan.
10- Aslo ishonchli bo'lmagan va shunga qaramay, bir nuqson bilan zaiflashgan va bunga dalolat qiluvchi: tark qilingan yoki tark qilingan hadis yoki zaif hadis yoki yiqilgan.
11- Yolg'onchilikda ayblangan kim.
12- Kim uni yolg'on va uydirma deb atadi.

Al-Muxtor ibn Falfel yosh izdoshlarni o'z ichiga olgan payg'ambar hadis roviylarining beshinchi toifalaridan biri hisoblanadi. U zotning hadis ahli va tanqid va sahih ulamolari orasidagi mavqei, tarjimai hol ilmi kitoblarida ishonchli sanaladi, lekin ba'zi xatolari bor.

Ibn Hajar “Fathul-Boriy”da (1/384) aytadi: “Roviy baʼzan koʻp, baʼzan ozroq qiladi.U koʻp xato qilgan deb taʼriflansa, u aytgan narsani tekshirib koʻrsin.Agar u oʻzi yoki boshqa birov xato qilgan rivoyatdan boshqa bir rivoyatdan rivoyat qilganini topsa, maʼlum boʻladiki, bu rivoyatning asli rivoyati boʻlmagan boʻlsa. faqat uning rivoyat zanjiri orqali topilgan bo'lsa, u holda bu narsaning sahihligiga hukm qilishda ikkilanishni talab qiladigan kamchilik bo'lib, «Sahih»da bu haqda hech narsa yo'q, Allohga hamdlar bo'lsin». “Uning xotirasi zaif, birinchi xatolari uning nuqsonlaridir” yoki “Uning g'alati narsalari bor” va shunga o'xshash iboralar kam xatosi borligi ta'riflansa, uning hukmi o'zidan oldingining hukmi kabi bo'ladi.
Muxtor ibn Falfelning hadisini sahih qilgan Shayx Alboniy “Daif Sunan Abu Dovud”da (2/272) roviyning tarjimai holida shunday dedi: “Al-Hofiz aytdi: (U ishonchli, lekin baʼzi xatolari bor) Men aytdim: “Demak, unga oʻxshagan kishining hadisi, agar unga zid boʻlmasa, yaxshi hisoblanishi mumkin”.
Shayx Alboniy “As-silsilah as-sahiha”da (6/216) aytadi: “Uni faqat Imron ibn Uyayna rivoyat qilgan bo‘lib, uning xotirasiga nisbatan bir qancha tanqidlar bor. Al-Hofiz bunga ishora qilib: (U ishonchli, lekin ba’zi xatolari bor), shuning uchun uning hadisni sahihligini tasdiqlash, agar rivoyat qilish mumkin bo‘lmasa, uni takomillashtirish kifoya emas. u."

Muxtor ibn Falfel rivoyat qilgan, ixtilof mavzusi ("Mendan keyin Payg'ambar yo'q") zikr etilgan ushbu hadisdan tashqari, tushlar hadislarini yubormasdan, bir guruh sahobalardan payg'ambarlikdan mustasno haqida rivoyat qilingan. Bu hadis mutavotir bo‘lib, bir necha jihat va lafzlarga ega bo‘lib, “Mendan keyin elchi yo‘q” iborasini o‘z ichiga olmaydi, jumladan, bu rivoyatlar:

1- Imom Al-Buxoriy rahimahulloh o‘zining “Sahih”iga kiritilgan, Abu Hurayra roziyallohu anhu rivoyat qiladilar: “Men Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning: “Xushxabardan boshqa payg‘ambarlikdan hech narsa qolmaydi”, deganlarini eshitdim. Ular: «Xushxabar nima?» dedilar. U: "Yaxshi tush", dedi.
Alloh rahimahulloh, u “Al-Muvatto”ga: “Ul zot peshin namozini o‘qib bo‘lgach: “Kecha sizlardan birortangiz tush ko‘rganmi?..?” der va: “Mendan keyin bashoratdan solih tushdan boshqa narsa qolmaydi”, der edilar”.
Imom Ahmad “Musnad”ida, Abu Dovud, Hokim esa “Mustadrak”ida Molik roziyallohu anhudan rivoyat qilganlar.
2- Imom Ahmad oʻzining “Musnad”iga, Imom Muslim esa “Sahih”iga Ibn Abbos roziyallohu anhuning hadislaridan rivoyat qilgan: “Rasululloh sollallohu alayhi vasallam odamlar Abu Bakrning orqasida saflanib turganlarida pardani koʻtardilar va aytdilar: “Ey odamlar, musulmonlar uchun bashoratdan boshqa xushxabar qoldi. uni…”
Imom Muslim rivoyatida (Rasululloh sollallohu alayhi vasallam ro‘molni yechdilar), o‘zlari vafot etgan xastalik chog‘ida boshlari bog‘langan holda: “Ey Xudo, men xabarni yetkazdimmi?” dedilar. uch marta. Payg‘ambarlik xushxabaridan faqat solih banda ko‘rgan yoki unga ko‘ringan vahiygina qoldi...”
Abdurazzoq o‘zining “Musannaf”, Ibn Abu Shayba, Abu Dovud, Nasoiy, Dorimiy, Ibn Moja, Ibn Xuzayma, Ibn Hibbon va Bayhaqiyda rivoyat qilgan.
3- Imom Ahmad rahimahulloh “Musnad”iga kirgan, o‘g‘li Abdulloh esa “Zavoid ul-musnad”iga kiritilgan, Oisha roziyallohu anhodan rivoyat qilishlaricha, Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallam: “Mendan keyin payg‘ambarlikdan xushxabardan boshqa narsa qolmaydi”, dedilar. Ular: «Xushxabar nima?» dedilar. U aytdi: "Odam ko'rgan yoki unga ko'rinadigan yaxshi tush".
4- Imom Ahmad oʻzining “Musnad”iga va “Tabaroniy”ni Abu At-Toyyib (r.a.)dan rivoyat qilgan. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: “Mendan keyin bashoratdan boshqa bashorat yoʻq”, dedilar. “Xushxabar nima, ey Allohning Rasuli?” deyildi. U: «Yaxshi tush», dedi yoki: «To'g'ri tush», dedi.
5- Tabaroniy va Bazzor Huzayfa ibn Asiddan (r.a.) rivoyat qiladilar: “Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: “Men ketdim, mendan keyin xushxabardan boshqa payg‘ambarlik yo‘q”, dedilar. “Xushxabar nima?” deyildi. U aytdi: "Solih kishi ko'rgan yoki unga ko'rinadigan solih tush".
6- Imom Ahmad, Dorimiy va Ibn Moja Ummu Kurz Kabiyya roziyallohu anhudan rivoyat qiladilar: “Nabiy sollallohu alayhi vasallam aytdilar: “Xushxabar ketdi, ammo xushxabar qoldi”.
7- Imom Molik “Al-Muvatta”da Zayd ibn Aslam Ato ibn Yasordan (r.a.) rivoyat qiladilar: “Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: “Mendan keyin bashoratdan boshqa hech narsa qolmaydi”, dedilar. Ular: «Nima xushxabar, yo Rasululloh?» dedilar. U zot dedilar: “Solih kishi ko‘rgan yoki unga ko‘ringan solih tush, payg‘ambarlikning qirq olti qismidan bir qismidir”. Bu mursal hadis bo‘lib, rivoyati tovush zanjiriga ega.
Qolaversa, payg‘ambarlikning bir qismi bo‘lgan tushlar haqida so‘z yuritilgan hadislar lug‘at jihatidan juda xilma-xildir. Baʼzi rivoyatlarda tushni paygʻambarlikning yigirma besh qismidan biri, baʼzilari esa yetmish olti qismdan biri sifatida taʼriflagan. Ikki rivoyat orasida juda ko‘p hadislar va turli raqamlar mavjud. Tushlar haqida so‘z yuritilgan hadislarni o‘rganar ekanmiz, raqamlarda farqlarni ko‘ramiz. Jumladan, ba’zi rivoyatlarda: “Solihning yaxshi tush ko‘rishi payg‘ambarlikning qirq olti qismidandir” [Buxoriy: 6983], deyilgan. Boshqa bir rivoyatda: “Solih tush payg‘ambarlikning yetmish qismidan biridir” [Muslim: 2265], deyiladi. Boshqa bir rivoyatda: “Musulmonning tushi payg‘ambarlikning qirq besh qismidan biridir” [Muslim: 2263], deyiladi. Payg'ambarlikning bu qismi uchun turli raqamlarni zikr qiluvchi boshqa ko'plab rivoyatlar mavjud.

Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallamning: “Mendan keyin Payg‘ambar yo‘q”, degan ezgu hadislariga javoban istiloh ulamolarining fikriga murojaat qilamiz. Mutavotir hadisni: lafzi mutavotir bo'lgan so'zli mutavotir va ma'nosi mutavotir bo'lgan semantik mutavotirga ajratdilar.

1- Og'zaki chastota: so'z va ma'noda takrorlangan narsa.

Misol: “Kim men haqimda ataylab yolg‘on gapirsa, do‘zaxdagi o‘rnini egallasin”. Imom Buxoriy (107), Muslim (3), Abu Dovud (3651), Termiziy (2661), Ibn Moja (30, 37) va Ahmad (2/159) rivoyat qilganlar. Bu hadisni yetmish ikki nafardan ortiq sahobalar va ulardan sanab bo‘lmaydigan katta guruh rivoyat qilgan.

2- Maʼno chastotasi: Bunda roviylar umumiy maʼnoda yakdil boʻlgan, ammo hadisning taʼrifi turlicha boʻlgan.

Misol: Shafoat hadisi, ma’nosi bir, ammo lafzi boshqa, paypoq ustiga masxara qilish hadislarida ham xuddi shunday.

Endi men bilan kel, ey musulmon birodarim, bu qoidani yuqorida aytib o‘tgan vahiylar haqidagi hadislarga tatbiq etsak, bu hadislarda so‘z va ma’no izchilligi bor yoki yo‘qligini aniqlaymiz. Qolgan hadislarga nisbatan “Mendan keyin Payg‘ambar yo‘q” iborasi qanchalik to‘g‘ri?

1- Bu hadislarning barchasida naql qilishning axloqiy zanjiri bor va vahiylar bashoratning bir qismi ekani, ularning sahihligini hech qanday shak-shubhasiz isbotlaydi.
2- Bu hadislarning aksariyatida bashoratdan xushxabardan boshqa hech narsa qolmaydi, degan tez-tez so'z borki, bu ham uning sahihligiga dalolat qiladi.
3- Vahiy haqidagi hadislar payg‘ambarlik qismlarining soni bo‘yicha ixtilof qilgan, ammo ularning hammasi vahiylar payg‘ambarlikning bir qismi ekani to‘g‘risida ixtilof qilganlar va bu to‘g‘ri va bunga hech qanday shubha yo‘q. Biroq, farq bu qismni ma'lum darajada aniqlashda edi va bu farq samarasiz va bu erda bizga tegishli emas. Vahiyning yetmish qismidan bir qismi bo'ladimi yoki qirq olti qismdan bir qismi bo'ladimi, bizga hech qanday foyda keltirmaydi. Ma’lumki, agar hadislar tafsirida turlicha bo‘lsa, ba’zilari boshqalardan ko‘ra ko‘proq bo‘lsa-da, lekin mazmun jihatidan hammasi bir-biriga mos kelsa, ular so‘zda emas, ma’no jihatdan mutavotir hisoblanadi.
4- Oldingi hadislarda Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallam payg‘ambarlarning yagona muhri ekanligi haqida og‘zaki takrorlar bor va bu Qur’oni Karimdagi ochiq matnga to‘g‘ri keladi, shuning uchun hech bir musulmonning bu masalada bahslashishga o‘rin yo‘q.
5- Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallamni payg‘ambarlar muhri deb e’tiqod qiluvchilar keltirgan yagona hadisdagi (Mendan keyin Payg‘ambar yo‘q) iborasida na og‘zaki, na ma’no jihatdan takrorlash yo‘q. Bu ibora boshqa hadislarda zikr qilingan narsaga qo‘shimcha bo‘lib, shuning uchun ham avvalgi hadislarda o‘qiganingizdek, na so‘z, na ma’no jihatdan takrorlanmaydi. Yuqorida aytib o‘tganimizdek, na og‘zaki, na ma’no jihatdan takrorlanmaydigan, Qur’oni Karim va Sunnatdagi ko‘plab matnlarga zid bo‘lgan bu ibora Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallamning Payg‘ambarlar muhri ekanligi haqidagi xavfli e’tiqod bilan chiqishimizga loyiqmi? Roviylari shak-shubhada bo‘lgan va bu orqali zurriyotlarimizni Alloh taolo oxirzamonda bir elchi yuborib, ularni qattiq azobdan ogohlantirsa, katta musibatga sabab bo‘lishini ulamolar bu fatvoning qanchalik xavfli ekanligini anglab yetarmikan?
6- Yuqorida aytib oʻtganimdek, (Mendan keyin Paygʻambar yoʻq) iborasini oʻz ichiga olgan yuqoridagi hadisning naql qilish zanjiriga (Muxtor ibn Falful) kiradi, u haqida Ibn Hajar Al-Asqaloniy rostgoʻyligini, lekin baʼzi xatolari borligini aytgan va Abu Al-Fadl as-Sulaymoniy uning eʼtirozini zikr etgan mashhurlar orasida zikr etgan. va dedi: U ko'p xato qiladi. Shunday ekan, Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallam Payg‘ambarlar muhri, degan mana shu hadis asosida qanday qilib katta fatvo qurishimiz mumkin?..?! Haqiqat ayon bo'lgandan keyin fatvoda turib turib kelayotgan Payg'ambar haqida yolg'on gapiradigan musulmonlarning yukini bugungi musulmon ulamolari ko'taradimi?..? Va avvalgi ulamolarning fatvolarini keltirgan va shu kungacha tergovsiz takrorlab kelayotgan fatvolari ularga shafoat qiladimi?

Iqtibos oxiri
Umid qilamanki, bundan keyin kitobda nimalar borligi haqidagi so'rovlaringizga javob bermaganim uchun meni kechirasiz, chunki har bir javobga javob berish uchun uzoq vaqt kerak bo'ladi va barcha savollaringizga javoblar haqiqatga erishmoqchi bo'lganlar uchun kitobda.