Iso alayhissalom hukmdor yoki payg'ambar bo'lib tushadimi?

Bu savolni ulamolarga so‘rasangiz, quyidagi javobni eshitasiz: “Hazratimiz Iso alayhissalom yangi shariat bilan hukm qilmaydilar, balki nozil bo‘ladilar, Abu Hurayra roziyallohu anhudan rivoyat qilingan ikki “Sahih”da u zot: “Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: “Allohga qasamki, marhamat, mana shunday hukmdir...” deganlar. Hukmdor, yangi xabar bilan payg'ambar emas, balki u Muhammad sollallohu alayhi vasallamning qonunlari bilan hukm qiladi va u yangi payg'ambarlik yoki yangi hukmlar bo'lmaydi.
Navaviy rahimahulloh aytadilar: "Uning "qozi sifatida" degan so'zlari shu shariat bilan qozi bo'lib tushishini bildiradi. U yangi xabar va bekor qiluvchi shariat bilan payg'ambar bo'lib tushmaydi, balki u bu qavmning qozilaridan bo'lgan qozidir".
Al-Qurtubiy rahimahulloh aytadilar: “Uning “imomingiz sizlardandir”, “onangiz” degan gapini “Asl”da Ibn Abu Zib ham tafsir qilgan va uning qo‘shimchasi: Iso alayhissalom yer ahliga boshqa bir qonun bilan kelmaydi, balki u keladi, chunki bu qonunni tasdiqlovchi va qaytadan Muhammaddir. Payg'ambarlarning so'nggisi bo'lganiga qavmning Iso alayhissalomga: «Kelinglar, bizga imomlik qilinglar», degan so'zlari ochiq-oydin dalolat beradi.
Hofiz Ibn Hajar aytadilar: "Uning "qozi bo'lib" so'zi hukmdor ma'nosini bildiradi. Ma'nosi shuki, u shu shariat bilan qozi bo'lib tushadi, chunki bu shariat qoladi va bekor qilinmaydi. Balki Iso bu xalqning hukmdorlari orasida hukmdor bo'ladi".
Qozi Iyod (rahimahulloh) aytdilar: “Iyso Masihning tushishi va Dajjolni o‘ldirishi sunniylar nazarida bu borada rivoyat qilingan sahih rivoyatlarga ko‘ra to‘g‘ri va to‘g‘ri haqiqat bo‘lib, bu haqdagi ba’zi mo‘’taziylar va o‘sha mu’taziylar va o‘sha mu’taziylarning fikriga xiyonat qilgan va bu boradagi fikrni buzuvchi yoki zaiflashtiradigan hech narsa yetkazilmagani uchun. Alloh taoloning Muhammad sollallohu alayhi vasallam haqidagi: “Payg‘ambarlar muhri” va “Mendan keyin payg‘ambar yo‘q”, deganlari, musulmonlarning bu boradagi ijmolari, Islom shariati qiyomatgacha qolaveradi va bekor qilinmaydi, degan iddaolari bu hadislarni rad etadi”.

Hazratimiz Iso alayhissalomning payg‘ambar bo‘lib ulg‘ayib, hukmron payg‘ambar bo‘lib qaytishiga dalil:

Aksariyat ulamolar Iso alayhissalomning oxirzamonda payg‘ambar sifatida emas, faqat hukmdor bo‘lib qaytishiga ishonishadi. Chunki ular Muhammad sollallohu alayhi vasallamdan keyin na payg‘ambar va na payg‘ambar yo‘qligiga, Alloh taoloning: {Bugun men sizlar uchun diningizni mukammal qildim, sizga ne’matimni batamom qildim va sizlar uchun Islomni din sifatida tasdiqladim} [Moida surasi, 3] va Uning Ahzob surasidagi so‘zlari: “Muhammad (s.a.v. Xudo va payg'ambarlarning muhri. Alloh har bir narsani bilguvchi zotdir} [Ahzob]. Yuqorida aytib o‘tganimiz, Iso alayhissalomning qaytishi faqat hukmdor bo‘lib, payg‘ambar bo‘lish bilan cheklanadi, degan barcha ulamolarning fikrlari, asrlar davomida mustahkamlanib kelayotgan Muhammad alayhissalomning payg‘ambarlar muhri va elchilarning muhri ekanligi haqidagi e’tiqodning tabiiy natijasidir. Shu bois, ko‘pchilik ulamolar ustozimiz Iso alayhissalomning Alloh taolo o‘z huzuriga ko‘tarishlaridan oldin bo‘lgani kabi, payg‘ambar bo‘lib qaytishiga dalolat qiluvchi barcha alomat va alomatlarga e’tibor bermaganlar. Hazrati Iso alayhissalom oxirzamonda faqat hukmdor bo‘lib qaytishiga ishongan ko‘pchilik ulamolarning fikriga to‘la hurmat bilan qarayman, men ularga qo‘shilmayman va aytamanki, ustozimiz Iso alayhissalom Alloh taolo tomonidan payg‘ambar qilib ulg‘ayib, oxirzamonda Payg‘ambar va hukmdor bo‘lib qaytadilar, xuddi ustozimiz Muhammad alayhissalom bilan bir vaqtda. Sulaymon, ularga salom bo'lsin. Balki, Payg'ambarimiz sollallohu alayhi vasallamdan rivoyat qilinganki, hazrati Iso alayhissalom jizya qiladilar, bu shariatdan emas. Islom, lekin u ham Alloh taoloning amri bilan ishlaydi va ustozimiz Muhammad sollallohu alayhi vasallamga nozil qilingan Allohning shariatini bekor qilmaydi, balki unga amal qiladi va Mahdiy ham u zotga o'xshab Payg'ambarimiz sollallohu alayhi vasallamga ergashadi, uning shariatiga amal qiladilar va bu ularning har ikkisi ham Alloh taolodan va musulmon olamidan kelgan xabarlar ekanliklariga mutlaqo zid emas. Ulamolar ustozimiz Iso alayhissalomning payg‘ambar bo‘lib qaytishlarini e’tibordan chetda qoldirganlar, jumladan:

1- Payg'ambarlar muhrini ayting va undan keyin payg'ambar yo'q, demang:

Jaloliddin Suyutiy (Ad-Durr al-Mantur) kitobida aytadilar: “Ibn Abu Shayba Oisha roziyallohu anhodan rivoyat qiladi, u: “Payg‘ambarlar muhrini aytinglar va undan keyin payg‘ambar yo‘q, demanglar”, dedilar”. Mugira ibn Shu'baning huzurida bir kishi: "Payg'ambarlar muhri bo'lmish Muhammadga Allohning duolari bo'lsin, undan keyin payg'ambar yo'q", dedi. Mugira: "Senga kifoya, agar payg'ambarlar muhrini aytsang, Iso alayhissalom u zotdan oldin paydo bo'ladi", dedilar.
Yahyo ibn Salom kitobida Alloh taoloning: “Ammo Allohning rasuli va payg‘ambarlar muhri” degan so‘zini talqin qilishda Rabi ibn Subayhdan, Muhammad ibn Sirindan, Oisha roziyallohu anhodan rivoyat qiladilar: “Iyso sollallohu alayhi vasallamdan keyin Payg‘ambar yo‘q, demanglar. Maryam o'g'li adolatli qozi va adolatli rahbar bo'lib tushadi va Dajjolni o'ldiradi, xochni sindiradi, cho'chqalarni o'ldiradi, jizyani bekor qiladi va urushni bekor qiladi." "Uning yuklari."
Oisha onamiz (roziyallohu anho) aniq bilardilarki, vahiy ne’mati va risolati bundan keyin ham Rost va ishonchli zotning izdoshlari tomonidan bahramand bo‘lishda davom etadi. U Payg'ambarlar muhrini to'g'ri tushunishni, har qanday qarama-qarshiliklardan xoli ekanligini ko'rsatishni xohladi. Payg‘ambarlar muhri, uning shariati oxirgi bo‘lib, Alloh taoloning yaratganlaridan hech kim Rasululloh (sollallohu alayhi vasallam) maqomiga erisha olmasligini bildiradi. Bu saylangan Payg‘ambarimiz Muhammad sollallohu alayhi vasallamdan hech qachon so‘nmaydigan yuksak, boqiy maqomdir.
Ibn Qutayba Dinavoriy Oysha roziyallohu anhoning so‘zlarini tafsir qilib, shunday dedilar: “Oisha roziyallohu anho: “Payg‘ambarlar muhri bo‘lmish Allohning Rasuliga ayting va “Undan keyin payg‘ambar yo‘q”, deb aytmang”, degan so‘zlariga kelsak, u Iso alayhissalomning tushishiga ishora qiladi. Payg‘ambarlar sollallohu alayhi va sallam naxs qilib yuborilganidek, mendan keyin mendan keyin payg‘ambar yo‘qdir, deganlari uchun “Mendan keyin payg‘ambar yo‘qdir”, deganlaridek, u zot: “Undan keyin Masih tushmaydi, demanglar”, deganlaridek”.
Balki, oxirzamonda zohir bo‘lgan, islom shariatini tatbiq etayotgan Iso alayhissalomning misoli, Muso alayhissalomning shariatiga ko‘ra payg‘ambar va hukmdor bo‘lgan hazratimiz Dovud va Sulaymon alayhissalomning misoliga o‘xshaydi. Muso alayhissalomning qonunini boshqa qonun bilan almashtirmadilar, balki Muso alayhissalomning qonunlarini amalga oshirdilar va hukm qildilar. Xo‘jayinimiz Iso alayhissalom ham oxirzamonda nozil bo‘lganda ham shunday bo‘ladi.

2- Men bilan u kishining oramizda payg‘ambar yo‘q.

Abu Hurayra roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi: "Payg'ambarlarning onalari xilma-xil bo'lgan, dinlari bir edi. Men odamlarning eng yaqiniman, chunki men bilan u zotning o'rtalarida payg'ambar yo'q edi. U mening ummatim ustidan valiydim va u tushmoqda..."
Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallam oxirzamonda Iso alayhissalomning nozil bo‘lish qissasi haqida bo‘lgan bu hadisi sharifda: “Men bilan qiyomat soati o‘rtasida payg‘ambar yo‘q”, demaganlar. Balki: «Men bilan u kishining oramizda payg‘ambar yo‘q edi», dedi. Bu hazrati Iso alayhissalom payg‘ambarlar muhri bo‘lgani uchun payg‘ambarlikdan chetlashtirilganiga dalolat qiladi.
Bu yerda hazratimiz Muhammad sollallohu alayhi vasallam aytganlarini takror va ta’kidlaymiz: “Men bilan u zotning o‘rtalarida payg‘ambar yo‘q edi”. Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallam: “Men bilan u zotning oramizda payg‘ambar yo‘q edi”, demadilar, chunki hazratimiz Muhammad sollallohu alayhi vasallam bilan Iso alayhissalom o‘rtasida Payg‘ambar, Mahdiydir.

3 - Alloh taolo uni yuboradi

“Sahih Muslim”da Dajjolning sinovi haqida so‘z yuritilgandan so‘ng: “U shunday ekan, Alloh taolo Maryam ibn Masihni yuboradi va u Damashq sharqidagi oq minora yoniga, ikki xaroba orasiga tushib, qo‘llarini ikki farishta qanotiga qo‘yadi...”.
Qayta tirilish esa, avval aytib o‘tganimizdek, jo‘natish demakdir, ya’ni Alloh taolo Masihni yuboradi va u oq minoraga tushadi. Demak, (Xudo yuborgan) ma’nosi (Alloh yuborgan), ya’ni u elchi bo‘ladi. Demak, so'z quyoshdek tiniq, nega qiyomat so'ziga emas, faqat so'zga (hukmdorga) e'tibor qaratish talabi..?
Bu qo'llarini ikki farishtaning qanotlariga qo'yib, osmondan tushishi mo''jizasidan tashqari. Janobimiz Muhammad sollallohu alayhi vasallam ushbu hadisda bularning hammasidan keyin payg‘ambar bo‘lib qaytishlarini aniq va ochiq bayon etishlari shartmi? Uning payg‘ambar bo‘lib qaytishini isbotlash uchun “qiyomat” so‘zi va osmondan tushish mo‘jizasi yetarli emasmi?

4- Xochni sindirish va o'lpon qo'yish

Abu Hurayra roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi: “Rasululloh sollallohu alayhi vasallam aytdilar: “Jonim qo‘lida bo‘lgan Zotga qasamki, yaqinda Maryam o‘g‘li sizlarning orangizda qozi va adolatli hukmdor bo‘lib tushadi, xochni sindiradi, cho‘chqalarni o‘ldiradi va hech kimni bekor qilmaydi”. Ibn al-Asir rahimahulloh aytdilar: "Jizyani bekor qilish uni ahli kitoblardan olib tashlash va ularni Islomga kirishga majburlash, ulardan boshqa hech narsa qabul qilinmagan holda uni yo'q qilish ma'nosidir".
“Va jizyani farz qiladi”: Ulamolar uning ma’nosida ixtilof qilganlar. Ba'zilar: Ya'ni, U hukm qiladi va uni barcha kofirlarga yuklaydi, shuning uchun yo Islom yoki jizya to'lash, dedilar. Bu qozi Iyod (rahimahulloh)ning fikridir.
Aytildi: Uni tashlab yuboradi va ko‘p pul bo‘lgani uchun uni hech kimdan qabul qilmaydi, shuning uchun uni olishning Islomga foydasi yo‘q.
Aytildi: Jizya hech kimdan qabul qilinmaydi, aksincha, u o'ldirish yoki Islom bo'ladi, chunki u kuni Islomdan boshqa hech narsa qabul qilinmaydi, Abu Hurayra roziyallohu anhuning hadislariga ko'ra, Ahmad rivoyat qilgan: «Va da'vo bir bo'ladi», ya'ni Islomdan boshqa narsa bo'lmaydi. Bu al-Navaviyning tanlovidir, u buni al-Xattobiyga nisbat bergan va Badriddin Ayniy buni tanlagan. Bu Ibn Usaymin (rahimahulloh)ning gapi bo‘lib, eng zohir va Alloh bilguvchidir.
Bekor qilishning ta'rifi: "Avvalgi qonuniy qarorni keyinchalik qonuniy dalillar bilan bekor qilish". Bu faqat Alloh taoloning amri va hukmi bilan bo'lishi mumkin. U bandalariga xohlaganini qilishni buyurib, keyin bu hukmni bekor qilish, ya'ni uni ko'tarish va olib tashlashga qodirdir.
Iso alayhissalomning Qur’on va Sunnatdagi ko‘plab ochiq matnlarda zikr qilingan bir shar’iy hukmni bekor qilganligi (ya’ni o‘zgartirgan yoki olib tashlaganligi) u zotning Alloh taolo tomonidan ushbu hukmni o‘zgartirish amri bilan yuborilgan payg‘ambar bo‘lganligiga dalil bo‘lgan haqiqatdir. Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning Iso alayhissalom jizyani bekor qilishlarini bizga xabar qilganliklari bu haqiqatni zarracha o'zgartirmaydi. Iso alayhissalom jizyani bekor qiladimi yoki payg‘ambar bo‘lib qaytib keladimi, har ikki fakt ham Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallamning bizga o‘n to‘rt asrdan ko‘proq vaqt oldin xabar bergan haqiqatdir.
Alloh taoloning: “Allohga va oxirat kuniga iymon keltirmaydigan, Alloh va Uning payg‘ambari harom qilgan narsalarni harom qilmagan hamda kitob berilgan zotlardan haq dinni qabul qilmaganlar bilan jizyani o‘zlari bo‘ysungan hollarida qo‘ldan bermagunlaricha jang qilinglar” deganlari kabi Islom dinida jizya joizdir. (29) [Tavba]. Qur'oni Karim va Payg'ambar sunnatlarida belgilangan hukmlarni bekor qilish faqat o'ziga vahiy yuborilgan payg'ambar orqali amalga oshiriladi. Hazrati Iso alayhissalom huzurlariga chiqadigan Payg‘ambarimiz Mahdiy ham bu hukmlarni o‘zgartira olmaydi. Bu uning payg'ambarlik vazifalarining bir qismi emas, balki Iso payg'ambar alayhissalomning vazifalarining bir qismidir, chunki u payg'ambar bo'lib qaytadi.
Hazrati Iso alayhissalom qiyomatda qaytganlarida jizya qo‘yish sababiga kelsak, Iroqiy rahimahulloh aytadilar: “Menimcha, yahudiy va nasroniylarning jizyani qabul qilishlari, ularning qo‘llarida bo‘lgan narsaga, Tavrot va shariatga shak-shubha qo‘yganliklari tufaylidir. Iso tushgach, bu shak-shubha yo‘q bo‘lib ketadi, chunki ular uni ko‘radilar, shuning uchun ular shak-shubhalari yo‘q bo‘lib, ishlari oshkor bo‘ladilar, shuning uchun ulardan Islomdan boshqa hech narsa qabul bo‘lmaydi va uning sababi yo‘q bo‘lib ketadi.
Hazratimiz Iso alayhissalom Qur’onni bekor qilmaydilar, uni boshqa kitob yoki boshqa qonun bilan almashtirmaydilar. Balki Qur'oni Karimning bir yoki bir nechta hukmlarini bekor qiladi. Hazratimiz Iso alayhissalom islom shariati asosida hukm qiladilar va faqat Qur’oni Karimga iymon keltiradilar va unga amal qiladilar, boshqa kitoblarga, xoh Tavrotga, xoh Injilga amal qilmaydilar. Bu jihatdan u ilgari Bani Isroildan bo'lgan payg'ambarga o'xshaydi. Hazratimiz Iso alayhissalom Muso alayhissalomga nozil qilingan Tavrotga iymon keltirdilar va unga amal qildilar. Undan faqat bir nechta narsadagina chetga chiqmadi. Alloh taolo dedi: “Va biz oʻzidan oldingi Tavrotni tasdiqlovchi Iso ibn Maryam bilan ularning izidan bordik va unga hidoyat va nur boʻlgan Injilni berdik”. Va o'zidan oldingi Tavrotni tasdiqlovchi va taqvodorlar uchun hidoyat va pand-nasihatdir. [Al-Moida] Alloh taolo aytdi: {Va mendan oldingi Tavrotni tasdiqlovchi va sizlarga harom qilingan narsalardan ba'zilarini halol qilishim uchun. Men sizlarga Robbingizdan oyat-mo‘jiza bilan keldim, bas, Allohdan qo‘rqinglar va menga itoat qilinglar!” (Oli-Imron).
Ibn Kasir (rahimahulloh) o‘z tafsirida shunday deganlar: “Va mendan oldin kelgan Tavrotni tasdiqlash” degani: unga ergashish, undagi narsaga zid bo‘lmay, faqat bani Isroilga ular ixtilof qilgan narsalardan ozginasini bayon qilib, Alloh taolo aytganidek, Masih haqida bizga xabar berib, Bani Isroilga nima dedi: sizlarga haromdir” (Oli Imron: 50). Shuning uchun ham ulamolarning mashhur fikri Injil Tavrotning ba’zi hukmlarini bekor qilgan.
Hazrati Iso alayhissalom Tavrotga amal qilganlar, uni yod olganlar va uni tan olganlar, chunki u Bani Isroilning payg‘ambarlaridan edi. Shunda Alloh taolo unga Tavrotdagi narsalarni tasdiqlovchi Injilni nozil qildi. Holbuki, Rabbimiz Iso alayhissalom oxir zamonda qaytib kelganlarida Qur'onga ergashib, uni yod olgan va undagi narsalarni tasdiqlagan bo'ladilar. Qur'oni Karimni bekor qilmaydi yoki boshqa kitob bilan almashtirmaydi, balki bir yoki bir nechta hukmlarni bekor qiladi. Unga Alloh taolodan yangi kitob nozil qilinmaydi. Hazrati Iso alayhissalomning o‘tmishdagi vazifasi bilan oxirzamondagi missiyasi o‘rtasidagi farq mana shudir va Alloh bilguvchidir.

5 – Odamlarga jannatdagi darajalari haqida aytadi:

“Sahih Muslim”da Janobi Iso alayhissalom Dajjolni o‘ldirganlarini zikr qilganlaridan so‘ng, Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallam: “Keyin, Iso ibn Maryam Alloh undan himoya qilgan qavmning oldiga keladi va ularning yuzlariga masxara qiladi va jannatdagi darajalarini aytib beradi”, dedilar.
Iso alayhissalom odamlarga jannatdagi darajalarini o'zlari aytib beradimi?
Iso alayhissalom g‘aybni biladimi?
Buni qila oladigan hukmdor yoki oddiy odam bormi?
Albatta, javob yo'q bo'ladi. Kim shunday qilsa, Alloh taolo unga bu qobiliyatni bergan payg'ambardir. Bu yana bir dalolatdirki, janobimiz Iso alayhissalom payg‘ambar bo‘lib qaytadilar, Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallamning payg‘ambar bo‘lib qaytishlari haqida o‘sha hadisi sharifda bizlarga ochiq-oydin xabar berishlari shart emas. Bu dalil uning payg'ambar bo'lib qaytishini isbotlash uchun xuddi shu hadisdagi boshqa izohni talab qilmaydi.

6 - Dajjol o'ldirildi:

Odam alayhissalom yaratilganidan to qiyomatgacha yer yuzidagi eng katta musibat sahih hadislar dalolat qilganidek, hazrati Iso alayhissalomning qo‘lida bo‘ladi. Dajjolning musibati butun yer yuziga tarqaladi va uning izdoshlari ko'payadi, lekin faqat bir nechta imonlilar undan xalos bo'ladi. Hazratimiz Iso alayhissalom Falastindagi Lod darvozasida nayzasi bilan o‘ldirganlaridek, Alloh taolo bunga qobiliyat bergan bir kishidan boshqa hech kim uni o‘ldira olmaydi.
Dajjolni o'ldirish qobiliyati faqat payg'ambarga berilgan, buni Payg'ambarimiz sollallohu alayhi vasallamning: "Men sizlar uchun eng ko'p qo'rqadiganim Dajjoldir. Agar men sizlarning orangizda bo'lganimda u paydo bo'lsa, men sizlarning nomingizdan unga raqib bo'laman. Agar men sizlarning orangizda bo'lmasam, u paydo bo'lsa, har bir kishi o'z dushmanimdir va har bir kishi o'z dushmanimdir, Alloh taoloning g'alabasidir". Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallam sahobalariga agar uning davrida Dajjol paydo bo‘lsa, uni mag‘lub eta olishini aytdilar. Ammo, agar u ular orasida bo'lmaganda paydo bo'lsa, har bir kishi o'zi uchun bahs yuritadi va Alloh taolo har bir mo'min ustidan uning valiysidir. Xullas, Parvardigori ulug‘ zot uni mo‘minlarga madadkor va ularni Dajjolning fitnalaridan himoya qiluvchi bo‘lish uchun O‘ziga o‘z voris qilib qo‘ydi, chunki Odam alayhissalomning yaratilishi bilan qiyomat kuni orasida undan og‘irroq fitna yo‘qdir.

Iso alayhissalomning oxirzamonda hukmdor sifatida qaytishiga ishonish xavfi faqat:

Hazratimiz Iso alayhissalomning oxirzamonda faqat siyosiy hukmdor boʻlib qaytishiga, jizya kiritish, xoch sindirish, choʻchqa oʻldirishdan boshqa dinga aloqasi yoʻqligiga ishongan kishi bu eʼtiqodning jiddiyligini va uning oqibatlarini anglamaydi. Men bu e’tiqodning oqibati haqida o‘ylab ko‘rdim va u katta fitna va xavf-xatarlarga olib keladi. Agar bu e’tiqodga ishonganlar ularni ro‘yobga chiqarsalar, ularning fikrlari, fatvolari o‘zgaradi. Shunday ekan, men bilan keling, o‘quvchim, hazrati Iso alayhissalom bizning oramizda yetti yil yoki qirq yil hukmdor bo‘lib yashayotganlarida, bu e’tiqodning naqadar jiddiyligini men bilan bir tasavvur qiling:
1- Bu e'tiqod bilan Iso alayhissalom faqat diniy ishlarga aloqasi bo'lmagan siyosiy hukmdor bo'ladilar. Uning davrida fiqh masalalari oddiy din ulamolari qo‘lida bo‘ladi.
2- Bu e'tiqod bilan u hech qanday fiqhiy masalada yakuniy so'zni aytmaydi, chunki uning diniy fikri musulmonlar qabul qilishi yoki boshqalardan qabul qilishi mumkin bo'lgan qolgan fiqhiy fikrlar ichida bir fikrdan ortiq bo'lmaydi.
3- Bu e'tiqod bilan ustozimiz Iso alayhissalomning dinga aralashishlari uchun eng yaxshi holat uning dinni yangilovchi bo'lishi, ya'ni uning fikri o'ziga yuborilgan vahiyga emas, balki o'z nuqtai nazariga asoslangan bo'lishidir. Ikkala holatda ham katta farq bor. Birinchi holda, har qanday shaxs yoki diniy olim ustozimiz Iso alayhissalom bilan u aytadigan diniy fikrlari haqida bahslasha oladi va u shaxsiy fikrida to'g'ri yoki noto'g'ri bo'ladi. Ikkinchi holatga kelsak, ustozimiz Iso alayhissalomning fikri unga yuborilgan vahiyga asoslanadi, shuning uchun u bilan hech kim bahslasha olmaydi.
4- Bu e’tiqod va uning faqat adolatli hukmdor ekanligiga ishongan holda, har qanday musulmon janob Iso alayhissalomga qarshi turib, har qanday fiqhiy masalada o‘z fikrini bildirsa, unga qarshi chiqib, uni rad etishini ko‘rasiz va u zot Iso alayhissalomga aytadilar: ((Sizning vazifangiz faqat siyosiy hukmdor, sizning diniy ishlarga aloqangiz yo‘q)! Bu, har xil ruhlarga ega bo'lgan millionlab musulmonlarni o'z ichiga olgan mamlakatda sodir bo'lishi mumkin, xoh ular yaxshi ruhlar yoki yovuz ruhlar.
5- Bu e’tiqod bilan, janobimiz Iso alayhissalom Qur’on va uning ilmlaridan bexabar bo‘lgan bo‘lsalar va u zotdan ham yaxshiroq bo‘ladigan olimlar bor bo‘lsa, odamlar ulardan fiqh masalalarini so‘rab, Iso alayhissalomdan so‘ramaslar. Biroq, boshqa holatda, u payg'ambar bo'lganligi sababli, Alloh taolo uni Islom shariatiga ko'ra payg'ambar va hukmdor qilib yuboradi. Albatta, u Qur'on va Sunnat ilmiga ega bo'lib, u bilan odamlar o'rtasida hukm qila oladi.
6 – Tasavvur qiling, aziz birodarim, har qanday musulmon ustozimiz Iso alayhissalomning huzurlariga borib, Qur’ondagi bir oyatning tafsirini yoki biror diniy masala haqida so‘rasa, Iso alayhissalomning javobi mana shunday e’tiqod bilan bo‘ladi: falonchi, men ham Iso ustozimiz kabi Ibn Kasirning fikriga moyilman). Bunday holda, savol beruvchi ushbu e'tiqodga asoslanib, o'zining injiqliklariga mos keladigan talqinni tanlash huquqiga ega.

Shu e’tiqod bilan, aziz birodarim, ustozimiz Iso alayhissalom oxirzamonda faqat hukmdor bo‘lib qaytganlarida, avvalgidek hech qanday vahiy yuborilmagan holda, boshiga tushadigan barcha holatlarni tasavvur qila olasizmi?

Bu men har doim va har zamonda ko'radigan inson qalbidagi farqlarning tabiatiga asoslangan ushbu e'tiqod bilan tasavvur qilgan ba'zi vaziyatlardir. Va, albatta, bu e'tiqod bilan ustozimiz Iso alayhissalomning duchor bo'ladigan boshqa holatlari ham bor. Xo‘sh, xo‘jayinimiz Iso alayhissalom bu g‘alati holatdan qanoatlanarmidi?
Aziz birodarim, Alloh taoloning payg‘ambarlaridan biri oxirzamonda bizga hech qanday vahiy yuborilmasdan oddiy bir inson bo‘lib qaytsa, qanoatlanasizmi?
Alloh taolo O'zidan bir ruh bo'lgan Rasulining bu yomon holatidan rozi bo'ladimi?
Hazrati Hazrati Iso alayhissalomni, hatto butun dunyoning hukmdori bo‘lgan taqdirda ham, avvalgidan ham pastroq maqom bilan dunyoga qaytarishi Alloh taoloning zimmasidami?
O'zingizni ustozimiz Iso alayhissalomning o'rniga qo'ying. Dunyoga avvalgidek payg'ambar bo'lib qaytishni tanlaysizmi yoki bu barcha suiiste'mollarga duch kelgan hukmdor bo'lib qaytishni tanlaysizmi?
Hazratimiz Iso alayhissalomni oxirzamonda Alloh azza va jalla - eng yaxshisini Alloh biladi - vahiy keluvchi payg'ambar yoki elchi yoki payg'ambar-payg'ambar qilib qaytaradi, avvalgidek hurmat va hurmatga sazovor bo'ladi va u qaytib kelganida ham Alloh taolo uning mavqeini kamaytirmaydi. Iso alayhissalom o'zlari bilan Qur'on va Sunnat ilmlarini olib qaytadilar va u fiqh bo'yicha bahsli masalalarni hal qilish uchun javoblarga ega bo'ladi. Payg'ambarimiz Muhammad sollallohu alayhi vasallamning shariatiga ko'ra hukm qiladi va Qur'on boshqa kitob bilan bekor qilinmaydi. Uning hukmronligi davrida islom barcha dinlardan ustun keladi. Darhaqiqat, Alloh taolo uni O‘ziga ko‘tarilgunga qadar qo‘llab-quvvatlagan mo‘jizalari bilan qo‘llab-quvvatlashini, masalan, loydan qush suratini yaratish, so‘ngra unga nafas olish va u uchuvchi qushga aylanishini inkor etmayman. Alloh azza va jallaning izni bilan ko‘r va moxovga shifo beradi, Allohning izni bilan o‘liklarni tiriltiradi va odamlarga uylaridagi narsalardan xabar beradi. Alloh taolo uni oxirzamonda Payg‘ambarimiz Muhammad sollallohu alayhi vasallam zikr qilgan boshqa mo‘jizalar va dalillar bilan qo‘llab-quvvatlaydi, masalan, odamlarning jannatdagi darajalarini bildiradi.
Qolaversa, men ishonamanki, Iso alayhissalom Bayina surasida zikr qilingan payg‘ambardirlar, chunki Iso alayhissalomdan keyin uning davrida ahli kitoblar bo‘linib ketadi, ularga dalil keltirar va Qur’oni Karimning tafsiri o‘tgan bobda bayon qilganimizdek va u zotning oyatlarida kelgan narsa uning davrida bo‘ladi: “Ular uning tafsiridan boshqa narsa keladimi?” "So'ngra uning ta'rifi Bizning zimmamizdadir" va "Albatta, siz uning xabarini ma'lum vaqtdan keyin bilib olasiz" va Alloh bilguvchidir.