ការឡោមព័ទ្ធទីក្រុងវីយែន
និងការក្បត់ជាតិខ្ពស់។

ភេរវករអូស្ត្រាលីបានសរសេរនៅលើកាំភ្លើងដែលគាត់បានសម្លាប់អ្នកកាន់សាសនាឥស្លាមគ្មានអាវុធចំនួន 49 នាក់នៅក្នុងវិហារថា "ទីក្រុងវីយែន 1683" ។ ជាការពិតណាស់ 90% នៃប្រជាជនម៉ូស្លីមដែលបានអានពាក្យទាំងនេះមិនដឹងថាពួកគេមានន័យអ្វីនោះទេ។ ដូច្នេះសូមឱ្យយើងអានប្រធានបទនៃ "Vienna 1683" ហើយហេតុអ្វីបានជាភេរវករអូស្ត្រាលីនេះសរសេរវានៅលើកាំភ្លើងរបស់គាត់។

សមរភូមិទីក្រុងវីយែនបានកើតឡើងនៅថ្ងៃទី 20 នៃបុណ្យរ៉ាម៉ាដាន 1094 AH / ថ្ងៃទី 12 ខែកញ្ញាឆ្នាំ 1683 នៃគ។ បន្ទាប់ពីចក្រភពអូតូម៉ង់បានឡោមព័ទ្ធទីក្រុងវីយែនអស់រយៈពេលពីរខែ ការប្រយុទ្ធបានបំបែកភាពកំពូលរបស់ចក្រភពអូតូម៉ង់នៅអឺរ៉ុប ខណៈដែលកងកម្លាំងប៉ូឡូញ អាឡឺម៉ង់ និងអូទ្រីសដែលដឹកនាំដោយស្តេចចនទី 3 សូប៊ីស្គីនៃប្រទេសប៉ូឡូញ បានឈ្នះសមរភូមិលើកងទ័ពអូតូម៉ង់ដែលដឹកនាំដោយ Grand Vizier Kara Mustafa មេបញ្ជាការកងកម្លាំងអូតូម៉ង់។

អូតូម៉ង់ និងវីយែន
ការសញ្ជ័យទីក្រុងវីយែនគឺជាសុបិនរបស់ស្តេចស៊ុលតង់អូតូម៉ង់តាំងពីយូរយារណាស់មកហើយ ដោយបានផ្តល់សារៈសំខាន់ជាយុទ្ធសាស្ត្រសម្រាប់ការគ្រប់គ្រងផ្លូវពាណិជ្ជកម្ម និងការដឹកជញ្ជូននៅកណ្តាលអឺរ៉ុប។ រាល់ពេលដែលពួកអូតូម៉ង់ពេញចិត្តនឹងត្រលប់ពីជញ្ជាំងនៃទីក្រុងវីយែនវិញ ដោយទទួលបានទ្រព្យសម្បត្តិ ហើយប្រហែលជាផ្នែកថ្មីនៃអឺរ៉ុបខាងកើត ឬកណ្តាល ក្រោមកិច្ចព្រមព្រៀងជាមួយចក្រភពអូទ្រីស។
ការឡោមព័ទ្ធលើកដំបូងបានកើតឡើងក្នុងកំឡុងសម័យរបស់ Suleiman the Magnificent មួយសតវត្សកន្លះមុននោះ បន្ទាប់ពីគាត់បានទម្លាយចូលទៅក្នុងទ្វីបអឺរ៉ុបបន្ទាប់ពីជ័យជំនះរបស់គាត់លើជនជាតិហុងគ្រីក្នុងសមរភូមិ Mohacs ដ៏គួរឱ្យភ័យខ្លាច។ កងទ័ពនៃ Magnificent បានចូលទីក្រុង Budapest រដ្ឋធានីនៃប្រទេសហុងគ្រីនៅថ្ងៃទី 3 នៃ Dhu al-Hijjah 932 AH / ថ្ងៃទី 10 នៃខែកញ្ញាឆ្នាំ 1526 នៃគ.ស. ដោយធ្វើឱ្យ (Mührestan) ជាខេត្ត Ottoman មួយផ្សេងទៀតនិងបង្កើតការគ្រប់គ្រងដាច់ខាតនៃអូតូម៉ង់នៅអឺរ៉ុបកណ្តាលនិងខាងកើត។
នៅឆ្នាំ ១៦៨៣ នៃគ.ស ជនជាតិទួគីបានឡោមព័ទ្ធទីក្រុងវីយែនជាលើកទីពីរ ប៉ុន្តែ Count Starhamberg អាចវាយលុកពួកទួគីក្នុងសមរភូមិនៅភ្នំ Kahlenberg ។ បន្ទាប់មកពួកគេបានដណ្តើមយកទីក្រុង Budapest ពីចក្រភពអូតូម៉ង់នៅឆ្នាំ 1686 នៃគ.ស. បន្ទាប់ពី 145 ឆ្នាំនៃការគ្រប់គ្រងរបស់អូតូម៉ង់លើទីក្រុង Budapest ។

មុនពេលប្រយុទ្ធ
អាឡឺម៉ង់កំពុងប្រកួតប្រជែងជាមួយអូតូម៉ង់នៅហុងគ្រី និងស្លូវ៉ាគី ហើយ Ottoman Grand Vizier ជាប់រវល់ជាមួយនឹងគំនិតនៃការវាយលុកដ៏ខ្លាំងក្លាមួយដើម្បីបញ្ឈប់អាល្លឺម៉ង់ពីការជ្រៀតជ្រែកក្នុងកិច្ចការរបស់ហុងគ្រី។ Kara Mustafa Pasha បានបញ្ចុះបញ្ចូល Ottoman Sultan Mehmed IV និង Imperial Divan (Council of Ministers) ឱ្យប្រកាសសង្រ្គាមលើប្រទេសអាល្លឺម៉ង់។ Grand Vizier Ahmed Pasha Köprülüបានចេញដំណើរពី Edirne ហើយបានមកដល់ប្រទេសហុងគ្រីដោយដឹកនាំកងទ័ពដ៏ធំមួយដែលមានទាហានប្រហែល 120,000 នាក់ដែលបំពាក់ដោយកាណុងបាញ់និងគ្រាប់រំសេវនៅលើអូដ្ឋចំនួន 60,000 និងមេចំនួន 10,000 ។ គាត់បានចូលប្រទេសស្លូវ៉ាគី ដោយបំផ្លាញបន្ទាយយោធាទាំងអស់នៅក្នុងផ្លូវរបស់គាត់ ដោយធ្វើដំណើរទៅកាន់ Nohzel Castle ដែលមានទីតាំងនៅភាគពាយព្យនៃទីក្រុង Budapest ចម្ងាយប្រហែល 110 គីឡូម៉ែត្រពីភាគខាងកើតទីក្រុង Vienna និង 80 គីឡូម៉ែត្រពី Bratislava ។ អាល្លឺម៉ង់​បាន​ពង្រឹង​វា ដោយ​ធ្វើ​ឱ្យ​វា​មាន​កម្លាំង​ខ្លាំង​ដើម្បី​ក្លាយ​ជា​បន្ទាយ​ដ៏​រឹងមាំ​បំផុត​មួយ​នៅ​អឺរ៉ុប។ កងទ័ពអូតូម៉ង់បានចាប់ផ្តើមការឡោមព័ទ្ធរបស់ខ្លួននៅលើ Muharram 13, 1074 AH / 17 ខែសីហា 1663 AD ។
ការឡោមព័ទ្ធប្រាសាទ Ottoman មានរយៈពេល 37 ថ្ងៃ ដោយបង្ខំឱ្យមេបញ្ជាការយោធភូមិភាគ ស្នើសុំចុះចាញ់។ Grand Vizier បានយល់ព្រមលើលក្ខខណ្ឌដែលយោធភូមិជម្លៀសចេញពីប្រាសាទដោយគ្មានអាវុធឬគ្រាប់រំសេវ។ យុទ្ធនាការនេះបានបង្កឱ្យមានការចលាចលយ៉ាងខ្លាំងនៅក្នុងទ្វីបអឺរ៉ុប ដោយធ្វើឱ្យមានការភ័យខ្លាច និងការភ័យស្លន់ស្លោនៅក្នុងដួងចិត្តរបស់ស្តេចជាទូទៅ។ បន្ទាប់ពីការចុះចាញ់នៃប្រាសាទដ៏អស្ចារ្យនេះ ប្រាសាទអូទ្រីសប្រហែល 30 បានចុះចាញ់នឹងកងទ័ពអូតូម៉ង់។
ការសញ្ជ័យដ៏អស្ចារ្យនេះបាននាំឱ្យ Ahmed Köprülüឈានទៅមុខជាមួយកងទ័ពរបស់គាត់ដោយដណ្តើមយកតំបន់ Moravia (នៅឆេកូស្លូវ៉ាគី) និង Silesia នៅអឺរ៉ុបកណ្តាល។

ក្រុមប្រឹក្សាសង្គ្រាម
Grand Vizier Kara Mustafa Pasha បានប្រមូលផ្តុំក្រុមប្រឹក្សាសង្រ្គាមនៅក្នុងកងទ័ពរបស់គាត់ហើយបានប្រកាសថាគាត់នឹងដណ្តើមយកទីក្រុងវីយែនហើយកំណត់លក្ខខណ្ឌរបស់គាត់ទៅប្រទេសអាឡឺម៉ង់នៅទីនោះ។ គាត់បាននិយាយថាការចាប់យក Yangkale ទីក្រុងបានចាត់ទុកថាជាគន្លឹះនៃទីក្រុងវីយែននិងស្ថិតនៅចម្ងាយ 80 គីឡូម៉ែត្រភាគខាងកើតនៃទីក្រុងវីយែននៅលើច្រាំងទន្លេរ៉ាបខាងលិចនឹងមិនធ្វើឱ្យអាឡឺម៉ង់ឈ្លានពាននិងរារាំងវាពីការជ្រៀតជ្រែកក្នុងកិច្ចការហុងគ្រីឡើយ។
ការសម្រេចចិត្តរបស់ Kara Mustafa Pasha បានបង្កឱ្យមានការភាន់ច្រលំ និងភាពចម្រូងចម្រាសក្នុងចំណោមរដ្ឋមន្ត្រី។ រដ្ឋមន្ត្រី Ibrahim Pasha បានជំទាស់ ដោយអះអាងថា បំណងប្រាថ្នារបស់ Sultan Mehmed IV គឺចង់ដណ្តើមយក Yangkala និងវាយប្រហារអឺរ៉ុបកណ្តាលជាមួយនឹងកងពលតូច Commando Ottoman ហើយថាយុទ្ធនាការប្រឆាំងនឹងទីក្រុង Vienna ទំនងជានឹងធ្វើឡើងនៅឆ្នាំក្រោយ។ Kara Mustafa Pasha បានឆ្លើយតបថាវាពិបាកសម្រាប់កងទ័ពក្នុងការប្រមូលផ្តុំម្តងទៀតជាមួយនឹងដង់ស៊ីតេនិងកម្លាំងបែបនេះហើយបញ្ហានេះតម្រូវឱ្យមានការវាយលុកយ៉ាងខ្លាំងក្លាចំពោះអាល្លឺម៉ង់បើមិនដូច្នេះទេសង្រ្គាមជាមួយពួកគេនឹងអូសបន្លាយជាពិសេសចាប់តាំងពីអាល្លឺម៉ង់បានបញ្ចប់សន្ធិសញ្ញាសន្តិភាពជាមួយបារាំងហើយធានានៅផ្នែកខាងលិចហើយថាអធិរាជ Leopold បានយល់ព្រមជាមួយតំបន់ Venki ដើម្បីឱ្យជាស្តេចប៉ូឡូញឡើងវិញ។ កិច្ចព្រមព្រៀងនេះ ហើយដូច្នេះរុស្ស៊ី និងបណ្តាប្រទេសនៅអឺរ៉ុបនឹងចូលរួមសម្ព័ន្ធភាពគ្រិស្តសាសនានេះជាមួយអាល្លឺម៉ង់។ នេះតម្រូវឱ្យបំបែកវា និងបំផ្លាញសម្ព័ន្ធភាពដែលមានដើមកំណើតនៅឆ្នាំនោះ បើមិនដូច្នេះទេ សង្រ្គាមនឹងអូសបន្លាយក្នុងរយៈពេលមិនស្គាល់។

ទីតាំងរបស់អឺរ៉ុប
មហាអំណាចអឺរ៉ុបបានប្រញាប់ប្រញាល់ជួយសង្គ្រោះទីក្រុងវីយែនពីការដួលរលំ។ សម្តេចប៉ាបបានប្រកាសធ្វើបូជនីយកិច្ចប្រឆាំងនឹងពួកអូតូម៉ង់ ហើយបានបញ្ជាឱ្យស្តេចប៉ូឡូញ Sobieski បំបែកសន្ធិសញ្ញារបស់គាត់ជាមួយអូតូម៉ង់។ គាត់ក៏បានបញ្ជាឱ្យព្រះអង្គម្ចាស់របស់អាឡឺម៉ង់នៃ Saxony និង Bavaria ដែលជាព្រះអង្គម្ចាស់អ៊ឺរ៉ុបជិតស្និទ្ធបំផុតឱ្យធ្វើដំណើរទៅកាន់ទីក្រុងវីយែនឱ្យបានលឿនតាមដែលអាចធ្វើទៅបាន។ កង​ទ័ព​អឺរ៉ុប​មក​ពី​ប៉ូឡូញ អាល្លឺម៉ង់ និង​អូទ្រីស បាន​ប្រមូល​ផ្តុំ​គ្នា​ដោយ​មាន​ទាហាន​ចំនួន ៧០.០០០នាក់។ អ្នកឧកញ៉ានៃ Lorraine បានចាកចេញពីការបញ្ជាទាំងមូលទៅស្តេចប៉ូឡូញ John III Sobieski ។ ការរៀបចំរបស់ពួកគេត្រូវបានបញ្ចប់នៅថ្ងៃសុក្រ ទី 11 ខែកញ្ញា បន្ទាប់ពីពួកគេមានអារម្មណ៍ថាការដួលរលំនៃទីក្រុងវីយែននៅសល់តែប៉ុន្មានថ្ងៃទៀតប៉ុណ្ណោះ។ ដូច្នេះហើយ ជនជាតិអឺរ៉ុបបានសម្រេចចិត្តឆ្លងកាត់ស្ពាន Don Bridge ដែលត្រូវបានគ្រប់គ្រងដោយ Ottoman ដោយបង្ខំ ដោយមិនគិតពីថ្លៃដើមឡើយ ដោយសារការផ្គត់ផ្គង់មិនអាចបញ្ជូនទៅទីក្រុង Vienna ដោយមិនចាំបាច់ឆ្លងកាត់ស្ពាននេះឡើយ។

ការក្បត់ជាតិ
Kara Mustafa បានឈរជើងកងកម្លាំងអូតូម៉ង់ដ៏ធំមួយដែលដឹកនាំដោយ Murad Karay ដែលជាអ្នកគ្រប់គ្រងនៅ Crimea នៅស្ពាន Don ដែលជាផ្លូវតែមួយគត់ដែលនាំទៅកាន់ទីក្រុងវីយែនពីភាគខាងលិចដើម្បីការពារការរីកចំរើនរបស់អឺរ៉ុប។ Murad Karay បានបញ្ជាឱ្យបំផ្ទុះស្ពានប្រសិនបើចាំបាច់។
នៅទីនេះ មានអ្វីមួយបានកើតឡើងដែលគ្មាននរណាម្នាក់ ទាំងអូតូម៉ង់ និងអឺរ៉ុបមិនបានរំពឹងទុក។ Murad Karay បាន​ប្រព្រឹត្ត​អំពើ​ក្បត់​សាសនា​ឥស្លាម និង​មូស្លីម​យ៉ាង​ធំ ដោយ​អនុញ្ញាត​ឲ្យ​ជនជាតិ​អឺរ៉ុប​ឆ្លង​កាត់​ស្ពាន​ដោយ​គ្មាន​ការ​ប្រយុទ្ធ។ នេះគឺដោយសារតែការស្អប់ និងខ្មាំងរបស់គាត់ចំពោះ Kara Mustafa ។ Mustafa Pasha ស្អប់ Murad Karay ហើយធ្វើបាបគាត់យ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរ។ ម៉្យាងវិញទៀត Murad ជឿថាការបរាជ័យរបស់ Mustafa Pasha នៅទីក្រុងវីយែននឹងនាំទៅរកការធ្លាក់ចុះពីអំណាច និងតំណែងជាអ្នកដឹកនាំរបស់គាត់។ វា​មិន​ដែល​កើត​ឡើង​ចំពោះ​មេដឹកនាំ​ក្បត់​នេះ​ទេ​ដែល​ការ​ចាញ់​របស់​អូតូម៉ង់​ចំពោះ​ក្រុង​វីយែន​នឹង​ផ្លាស់​ប្តូរ​ដំណើរ​នៃ​ប្រវត្តិសាស្ត្រ​ពិភពលោក។ ហេតុដូច្នេះហើយ Murad បានសម្រេចចិត្តនៅតែជាអ្នកទស្សនា ខណៈពេលដែលកងកម្លាំងអឺរ៉ុបបានឆ្លងកាត់ស្ពាន Donya ដើម្បីបំបែកការឡោមព័ទ្ធដែលដាក់លើទីក្រុងវីយែន ដោយមិនចាំបាច់រំកិលម្រាមដៃ។ លើសពីនេះទៀតមានរដ្ឋមន្ត្រីនិង beys នៅក្នុងកងទ័ពអូតូម៉ង់ដែលមិនចង់ Kara Mustafa Pasha ជាអ្នកសញ្ជ័យទីក្រុងវីយែនដែលជាកន្លែងដែល Sultan Suleiman the Magnificent បានបរាជ័យ។

ការ​ប្រយុទ្ធ​ដ៏​ដាច់​ខាត
នៅថ្ងៃសៅរ៍ រ៉ាម៉ាដាន 20, 1094 AH / ថ្ងៃទី 12 ខែកញ្ញា, 1683 គ.ស. កងទ័ពទាំងពីរបានជួបគ្នានៅមុខជញ្ជាំងនៃទីក្រុងវីយែន។ ប្រជាជន​អឺរ៉ុប​សប្បាយ​ចិត្ត​បាន​ឆ្លង​កាត់​ស្ពាន​ដូណា​ដោយ​មិន​បង្ហូរ​ឈាម​មួយ​តំណក់។ កងទ័ព​អូតូម៉ង់​មាន​ការ​ភ្ញាក់​ផ្អើល​យ៉ាង​ខ្លាំង​ពេល​ឃើញ​ជនជាតិ​អឺរ៉ុប​នៅ​ពី​មុខ​ក្រោយ​ពេល​ឆ្លង​កាត់​ស្ពាន​ដូណា។ ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ Mustafa Pasha បានបើកការវាយប្រហារតបតជាមួយនឹងកងកម្លាំងរបស់គាត់ និងផ្នែកខ្លះនៃឥស្សរជន Janissaries ដើម្បីឈ្លានពានទីក្រុង។ មេបញ្ជាការទួរគីមានបំណងកាន់កាប់ទីក្រុងវីយែនមុនពេលការមកដល់របស់ John III Sobieski ប៉ុន្តែពេលវេលាបានអស់។ នៅពេលនោះ វិស្វករយោធាបានរៀបចំការផ្ទុះដ៏ធំ និងចុងក្រោយមួយទៀត ដើម្បីផ្តល់ការចូលទៅកាន់ទីក្រុង។ ខណៈពេលដែលជនជាតិទួគីបានបញ្ចប់ការងាររបស់ពួកគេយ៉ាងប្រញាប់ប្រញាល់ និងបិទផ្លូវរូងក្រោមដីដើម្បីធ្វើឱ្យការផ្ទុះកាន់តែមានប្រសិទ្ធភាព ជនជាតិអូទ្រីសបានរកឃើញរូងភ្នំនៅពេលរសៀល។ ម្នាក់​ក្នុង​ចំណោម​ពួក​គេ​បាន​ចូល​ទៅ​ក្នុង​ផ្លូវ​រូង​ក្រោម​ដី ហើយ​បាន​រារាំង​ការ​ផ្ទុះ​ទាន់​ពេល។
ការក្បត់ដ៏អស្ចារ្យមួយទៀតបានកើតឡើងនៅលើផ្នែករបស់ Oglu Ibrahim ដែលជាមេបញ្ជាការស្លាបស្តាំនៃកងទ័ព Ottoman នៅពេលដែលគាត់បានដកខ្លួនចេញពីសមរភូមិ។ ការ​ដក​នេះ​មាន​ឥទ្ធិពល​ខ្លាំង​បំផុត​លើ​ការ​បរាជ័យ​របស់​ពួក​អូតូម៉ង់។ Kara Mustafa អាចដកខ្លួនចេញពីសមរភូមិដោយរបៀបរៀបរយ ហើយនៅតាមផ្លូវត្រឡប់មកវិញ Kara Mustafa បានប្រហារជីវិតទាំង Murad Karay និង Oglu Ibrahim ប៉ុន្តែនេះមិនបានជួយគាត់ជាមួយ Sultan Mehmed IV ដែលបានបញ្ជាឱ្យប្រហារជីវិតគាត់នោះទេ។
បុរសជនជាតិអូតូម៉ង់ប្រហែល 15,000 នាក់ត្រូវបានសម្លាប់នៅក្នុងការប្រយុទ្ធគ្នា ហើយជនជាតិអឺរ៉ុបជិត 4,000 នាក់ត្រូវបានសម្លាប់។ កងទ័ពអូតូម៉ង់បានយកអ្នកទោស 81,000 នាក់ទៅជាមួយក្នុងអំឡុងពេលដកខ្លួន ហើយការឡោមព័ទ្ធដែលមានរយៈពេល 59 ថ្ងៃបានបញ្ចប់។

លទ្ធផលសមរភូមិ
ការបរាជ័យរបស់អូតូម៉ង់នៅជញ្ជាំងនៃទីក្រុងវីយែនគឺជាចំណុចរបត់មួយនៅក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្រអូតូម៉ង់ និងអឺរ៉ុប។ ជាមួយនឹងការបរាជ័យរបស់ខ្លួននៅទីក្រុងវីយែន ចក្រភពអូតូម៉ង់បានបាត់បង់សន្ទុះសម្រាប់ការវាយប្រហារ និងការពង្រីកខ្លួនទៅកាន់ទ្វីបអឺរ៉ុប។ ការបរាជ័យនេះបានបង្ហាញពីភាពជាប់គាំងនៅក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្រអូតូម៉ង់។ កងទ័ពនៃសម្ព័ន្ធភាពគ្រិស្តសាសនាបានផ្លាស់ប្តូរជាបន្តបន្ទាប់ដើម្បីដណ្តើមយកផ្នែកខ្លះនៃទឹកដីអូតូម៉ង់ក្នុងទ្វីបអឺរ៉ុបក្នុងរយៈពេលជាច្រើនសតវត្សបន្ទាប់។

ហេតុអ្វីបានជាយើងអស្ចារ្យ
សៀវភៅ (ថ្ងៃដែលមិនអាចបំភ្លេចបាន... ទំព័រសំខាន់ៗពីប្រវត្តិសាស្ត្រអ៊ីស្លាម) ដោយ Tamer Badr