ვენის ალყა
და მაღალი ღალატი

ავსტრალიელმა ტერორისტმა შაშხანაზე, რომლითაც მეჩეთში 49 უიარაღო მუსლიმი მოკლა, დაწერა: „ვენა 1683“. რა თქმა უნდა, ამ სიტყვების წაკითხვის მსურველ მუსლიმთაგან 90%-მა არ იცოდა, რას ნიშნავდა ეს სიტყვები. ამიტომ, მოდით, წავიკითხოთ თემა „ვენა 1683“ და რატომ დაწერა ეს სიტყვა ამ ავსტრალიელმა ტერორისტმა თავის შაშხანაზე.

ვენის ბრძოლა მოხდა 1094 წლის 20 რამადანის თვეში / 1683 წლის 12 სექტემბერს. ოსმალეთის იმპერიის მიერ ორთვიანი ალყის შემდეგ, ამ ბრძოლამ დაარღვია ოსმალეთის იმპერიის უზენაესობა ევროპაში, რადგან პოლონეთის, გერმანიისა და ავსტრიის ძალებმა, პოლონეთის მეფე იოჰან III სობიესკის მეთაურობით, გაიმარჯვეს ოსმალეთის არმიაზე, რომელსაც მეთაურობდა დიდი ვეზირი ყარა მუსტაფა, ოსმალეთის ძალების მეთაური.

ოსმალები და ვენა
ვენის დაპყრობა დიდი ხნის განმავლობაში ოსმალო სულთნების ოცნება იყო, რადგან მას სტრატეგიული მნიშვნელობა ჰქონდა ევროპის გულში სავაჭრო და სატრანსპორტო გზების კონტროლისთვის. ყოველ ჯერზე, ოსმალები კმაყოფილდებოდნენ ვენის კედლებიდან დაბრუნებით, რადგან ავსტრიის იმპერიასთან დადებული შეთანხმებების საფუძველზე სიმდიდრეს და შესაძლოა აღმოსავლეთ ან ცენტრალური ევროპის ახალ ნაწილებს იღებდნენ.
პირველი ალყა სულეიმან I-ის დროს მოხდა, საუკუნე-ნახევრით ადრე, მას შემდეგ, რაც მან მოჰაჩის საშინელ ბრძოლაში უნგრელებზე გამარჯვების შემდეგ ევროპაში შეაღწია. დიდებულის ჯარები უნგრეთის დედაქალაქ ბუდაპეშტში შევიდნენ, 932 წლის 3 ზჰულ-ჰიჯაში / 1526 წლის 10 სექტემბერს, რითაც (მიჰრესტანი) კიდევ ერთ ოსმალეთის პროვინციად აქცია და ცენტრალურ და აღმოსავლეთ ევროპაში ოსმალების აბსოლუტური კონტროლი დაამყარა.
1683 წელს თურქებმა მეორედ ალყა შემოარტყეს ვენას, თუმცა გრაფმა სტარჰამბერგმა მოახერხა თურქების მოგერიება კალენბერგის მთასთან ბრძოლაში. შემდეგ, 1686 წელს, ბუდაპეშტზე ოსმალეთის 145-წლიანი კონტროლის შემდეგ, მათ ბუდაპეშტი ოსმალეთის იმპერიისგან დაიბრუნეს.

ბრძოლის წინ
გერმანია ოსმალეთს უნგრეთსა და სლოვაკეთში ეჯიბრებოდა, ხოლო ოსმალეთის დიდი ვეზირი იმ იდეით იყო დაკავებული, რომ ძლიერი დარტყმა მიეყენებინა გერმანიისთვის უნგრეთის საქმეებში ჩარევის შესაჩერებლად. ყარა მუსტაფა ფაშამ დაარწმუნა ოსმალეთის სულთანი მეჰმედ IV და საიმპერატორო დივანი (მინისტრთა საბჭო), რომ გერმანიას ომი გამოეცხადებინათ. დიდი ვეზირი აჰმედ ფაშა კოპრულუ ედირნედან გაემგზავრა და უნგრეთში ჩავიდა დაახლოებით 120 000 ჯარისკაცისგან შემდგარი დიდი არმიის მეთაურობით, რომელიც აღჭურვილი იყო ქვემეხებითა და საბრძოლო მასალით, რომლებიც 60 000 აქლემსა და 10 000 ჯორზე იყო დამონტაჟებული. ის სლოვაკეთში შევიდა, გზად ყველა სამხედრო სიმაგრე გაანადგურა და ნოჰზელის ციხესიმაგრისკენ გაემართა, რომელიც ბუდაპეშტის ჩრდილო-დასავლეთით, ვენიდან აღმოსავლეთით დაახლოებით 110 კმ-ში და ბრატისლავიდან 80 კმ-ში მდებარეობდა. გერმანელებმა ის გაამაგრეს, რამაც ის უკიდურესად გამაგრებული გახადა და ევროპაში ერთ-ერთ უძლიერეს ციხესიმაგრედ იქცა. ოსმალეთის არმიამ ალყა დაიწყო 1074 წლის 13 მუჰარამში / 1663 წლის 17 აგვისტოს.
ოსმალთა მიერ ციხის ალყა 37 დღე გაგრძელდა, რის გამოც ციხის გარნიზონის მეთაური იძულებული გახდა, მისი დანებება მოეთხოვა. დიდი ვეზირი დათანხმდა ამას იმ პირობით, რომ გარნიზონი ციხეს იარაღისა და საბრძოლო მასალის გარეშე დატოვებდა. ამ კამპანიამ ევროპაში უზარმაზარი აჟიოტაჟი გამოიწვია, რამაც შიში და პანიკა დათესა მის მეფეებში. ამ დიდი ციხის დანებების შემდეგ, დაახლოებით 30 ავსტრიული ციხე ოსმალეთის არმიას დანებდა.
ამ დიდმა დაპყრობამ აჰმედ ქოპრულუს ჯარებით წინსვლა გამოიწვია და ცენტრალურ ევროპაში მორავიისა (ჩეხოსლოვაკიაში) და სილეზიის რეგიონები დაიპყრო.

ომის საბჭო
დიდმა ვეზირმა ყარა მუსტაფა ფაშამ თავის არმიაში საომარი საბჭო შეკრიბა და გამოაცხადა, რომ ვენას დაიკავებდა და გერმანიას თავის პირობებს იქ დაუწესებდა. მან თქვა, რომ იანკალეს აღება, ქალაქი, რომელიც ვენის გასაღებად ითვლებოდა და ვენიდან აღმოსავლეთით 80 კმ-ში, მდინარე რაბის დასავლეთ ნაპირზე მდებარეობდა, გერმანიას არ დაიმორჩილებდა და ხელს არ შეუშლიდა მას უნგრეთის საქმეებში ჩარევაში.
ყარა მუსტაფა ფაშას გადაწყვეტილებამ მინისტრებს შორის დაბნეულობა და დავა გამოიწვია. მინისტრმა იბრაჰიმ ფაშამ წინააღმდეგობა გაუწია და განაცხადა, რომ სულთან მეჰმედ IV-ის სურვილი იყო იანგკალას აღება და ცენტრალურ ევროპაზე თავდასხმა ოსმალეთის კომანდოს ბრიგადებით და რომ ვენის წინააღმდეგ კამპანია, სავარაუდოდ, მომავალ წელს მოხდებოდა. ყარა მუსტაფა ფაშამ უპასუხა, რომ ასეთი სიმჭიდროვითა და ძალით არმიის ხელახლა შეკრება რთული იყო და რომ ეს საკითხი გერმანელებისთვის ძლიერ, გადამწყვეტ დარტყმას მოითხოვდა, წინააღმდეგ შემთხვევაში მათთან ომი გახანგრძლივდებოდა, მით უმეტეს, რომ გერმანიამ საფრანგეთთან სამშვიდობო ხელშეკრულება დადო და დასავლეთის მხრიდან უსაფრთხოდ იყო, და რომ იმპერატორი ლეოპოლდი პოლონეთის მეფე სობიესკისთან დათანხმდა პადოლის რეგიონის აღდგენას და რომ ვენეცია ამ შეთანხმებაში უნდა ჩართულიყო და ამგვარად, რუსეთი და ევროპის დანარჩენი ქვეყნები გერმანიის გვერდით შეუერთდებოდნენ ამ ქრისტიანულ ალიანსს. ეს მოითხოვდა მის დაშლას და ამ ახლადშექმნილი ალიანსის განადგურებას იმ წელს, წინააღმდეგ შემთხვევაში ომი გაურკვეველი ვადით გაგრძელდებოდა.

ევროპის პოზიცია
ევროპულმა ძალებმა ვენის დაცემისგან გადარჩენა იჩქარეს. პაპმა ოსმალეთის წინააღმდეგ ჯვაროსნული ლაშქრობა გამოაცხადა და პოლონეთის მეფე სობიესკის უბრძანა, ოსმალებთან დადებული ხელშეკრულება დაერღვია. მან ასევე უბრძანა საქსონიისა და ბავარიის გერმანელ მთავრებს, უახლოეს ევროპელ მთავრებს, რაც შეიძლება სწრაფად გამგზავრებულიყვნენ ვენაში. პოლონეთის, გერმანიისა და ავსტრიის ევროპული არმიები, რომელთა რიცხვი 70 000 ჯარისკაცს შეადგენდა, შეიკრიბნენ. ლოთარინგიის ჰერცოგმა საერთო სარდლობა პოლონეთის მეფე იან III სობიესკის გადასცა. მათი მზადება პარასკევს, 11 სექტემბერს დასრულდა, მას შემდეგ, რაც მათ იგრძნეს, რომ ვენის დაცემამდე სულ რამდენიმე დღე იყო დარჩენილი. ამიტომ, ევროპელებმა გადაწყვიტეს ძალის გამოყენებით გადაეკვეთათ დონის ხიდი, რომელსაც ოსმალები აკონტროლებდნენ, ფასის მიუხედავად, რადგან ვენაში მარაგის მიწოდება ამ ხიდის გადაკვეთის გარეშე შეუძლებელი იყო.

ღალატი
ყარა მუსტაფამ დონის ხიდთან, დასავლეთიდან ვენისკენ მიმავალ ერთადერთ გზაზე, ყირიმის მმართველის, მურად კარაის მეთაურობით, დიდი ოსმალეთის არმია განალაგა, რათა ევროპელების წინსვლა შეეჩერებინა. მურად კარაიმ საჭიროების შემთხვევაში ხიდის აფეთქება ბრძანა.
აქ მოხდა ის, რასაც არავინ, არც ოსმალები და არც ევროპელები, არ ელოდნენ. მურად კარაიმ ისლამისა და მუსლიმების დიდი ღალატი ჩაიდინა, როდესაც ევროპელებს ხიდის უბრძოლველად გადაკვეთის უფლება მისცა. ეს ქარა მუსტაფასადმი მისი სიძულვილითა და მტრობით იყო გამოწვეული. მუსტაფა ფაშას სძულდა მურად კარაი და ცუდად ეპყრობოდა მას. მურადს კი სჯეროდა, რომ მუსტაფა ფაშას ვენაში წარუმატებლობა მის ხელისუფლებიდან და ლიდერის თანამდებობიდან დაცემას გამოიწვევდა. ამ მოღალატე ლიდერს არასდროს უფიქრია, რომ ოსმალებისთვის ვენასთან წაგება მსოფლიო ისტორიის მიმდინარეობას შეცვლიდა. ამიტომ, მურადმა გადაწყვიტა, თითის განძრევის გარეშე დარჩენილიყო მაყურებლის როლში, სანამ ევროპული ძალები დონიას ხიდს გადაკვეთდნენ ვენაზე ალყის გასარღვევად. გარდა ამისა, ოსმალეთის არმიაში იყვნენ მინისტრები და ბეგები, რომლებსაც არ სურდათ, რომ ყარა მუსტაფა ფაშა ვენის დამპყრობელი ყოფილიყო, სადაც სულთან სულეიმან ბრწყინვალე დამარცხდა.

გადამწყვეტი ბრძოლა
შაბათს, რამადანში, 1094 წლის 20-ში, 1683 წლის 12 სექტემბერს, ორი არმია ვენის კედლების წინ შეხვდა ერთმანეთს. ევროპელები ბედნიერები იყვნენ, რომ დონეს ხიდი სისხლის ერთი წვეთის გარეშე გადაკვეთეს. ოსმალეთის არმია გაოცებული იყო, როდესაც დონეს ხიდის გადაკვეთის შემდეგ ევროპელები დაინახა. თუმცა, მუსტაფა ფაშამ კონტრშეტევა დაიწყო, თავისი ძალების უმეტესი ნაწილითა და ელიტური იანიჩარების ნაწილებით, ქალაქში შესაჭრელად. თურქი სარდლები იან III სობიესკის მოსვლამდე ვენის დაკავებას აპირებდნენ, მაგრამ დრო იწურებოდა. იმ დროს სამხედრო ინჟინრებმა ქალაქში შესასვლელად კიდევ ერთი დიდი და საბოლოო აფეთქება მოამზადეს. სანამ თურქები ნაჩქარევად ასრულებდნენ სამუშაოებს და გვირაბს დალუქავდნენ, რათა აფეთქება უფრო ეფექტური ყოფილიყო, ავსტრიელებმა გამოქვაბული შუადღისას აღმოაჩინეს. ერთ-ერთი მათგანი გვირაბში შევიდა და აფეთქება დროულად გაანეიტრალა.
კიდევ ერთი დიდი ღალატი მოხდა ოსმალეთის არმიის მარჯვენა ფრთის მეთაურის, ოღლუ იბრაჰიმის მხრიდან, როდესაც ის ბრძოლის ველიდან გავიდა. ამ უკან დახევამ უდიდესი გავლენა მოახდინა ოსმალეთის დამარცხებაზე. ყარა მუსტაფამ შეძლო ორგანიზებულად გამოსულიყო ბრძოლის ველიდან და უკან დაბრუნებისას ყარა მუსტაფამ სიკვდილით დასაჯა როგორც მურად ყარაი, ასევე ოღლუ იბრაჰიმი, მაგრამ ამან მას სულთან მეჰმედ IV-სთან არ უშველა, რომელმაც მისი სიკვდილით დასჯა ბრძანა.
ბრძოლებში დაახლოებით 15 000 ოსმალო კაცი დაიღუპა, ხოლო თითქმის 4 000 ევროპელი. ოსმალეთის არმიამ უკან დახევის დროს 81 000 ტყვე წაიყვანა და 59 დღის განმავლობაში გარღვეული ალყა დასრულდა.

ბრძოლის შედეგები
ვენის კედლებთან ოსმალეთის იმპერიის დამარცხება გარდამტეხი მომენტი იყო ოსმალეთისა და ევროპის ისტორიაში. ვენასთან დამარცხებით ოსმალეთის იმპერიამ დაკარგა ევროპაში შეტევისა და გაფართოების იმპულსი. ამ დამარცხებამ ოსმალეთის ისტორიაში ჩიხი შექმნა. შემდგომ საუკუნეებში ქრისტიანული ალიანსის არმიებმა ევროპაში ოსმალეთის ტერიტორიის ნაწილების დასაკავებლად გადაინაცვლეს.

რატომ ვიყავით შესანიშნავები
წიგნი (დაუვიწყარი დღეები... მნიშვნელოვანი გვერდები ისლამური ისტორიიდან) ავტორი თამერ ბადრი