سیف الدین قطز

می‌خواهم فیلم «وا اسلامه» را فراموش کنید و داستان واقعی زندگی قُطُز را بخوانید و اینکه چگونه او مصر را تنها در عرض یک سال از یک وضعیت هرج و مرج به یک پیروزی بزرگ بر بزرگترین ابرقدرت آن زمان تبدیل کرد.
جهت اطلاع شما، ما الاقصی را آزاد نخواهیم کرد مگر اینکه از آنچه قطوز انجام داد پیروی کنیم، اما شما هنوز در خواب غفلت هستید.

قوتوز

او ملک المظفر سیف الدین قطوز بن عبدالله المعزی، سلطان مملوکی مصر است. او برجسته‌ترین پادشاه دولت مملوکی محسوب می‌شود، اگرچه سلطنت او تنها یک سال طول کشید، زیرا توانست جلوی پیشروی مغول‌ها را که تقریباً دولت اسلامی را نابود کرده بودند، بگیرد. او آنها را در نبرد عین جالوت شکست سختی داد و بقایای آنها را تا آزادسازی شام تعقیب کرد.

منشأ و تربیت آن

قُطُز در دوران امپراتوری خوارزمشاهیان به عنوان یک شاهزاده مسلمان به دنیا آمد. او محمود بن ممدود، برادرزاده سلطان جلال الدین خوارزمشاه بود. او در سرزمین خوارزمشاه از پدری به نام ممدود و مادری که خواهر پادشاه جلال الدین بن خوارزمشاه بود، متولد شد. پدربزرگ او یکی از بزرگترین پادشاهان خوارزمشاه بود و درگیر جنگ‌های طولانی با چنگیز خان، پادشاه تاتار، شد، اما شکست خورد و نجم الدین حکومت را به دست گرفت. او شروع درخشانی در سلطنت خود داشت و تاتارها را در نبردهای بسیاری شکست داد. با این حال، بعدها با شکست‌های متعددی روبرو شد تا اینکه تاتارها به پایتخت او رسیدند. پس از فروپاشی امپراتوری خوارزمشاهیان در سال ۶۲۸ هجری قمری / ۱۲۳۱ میلادی، او توسط مغولان ربوده شد. او و دیگر کودکان به دمشق برده شدند و در بازار برده‌فروشان فروخته شدند و نام قُطُز به او داده شد. قُطُز برده‌ای بود که خرید و فروش می‌شد تا اینکه به دست عزالدین ایبک، یکی از شاهزادگان مملوک سلسله ایوبیان در مصر، افتاد.
شمس الدین جزری در تاریخ خود درباره سیف الدین قُطُز روایت می‌کند: «هنگامی که او در دمشق در بندگی موسی بن غانم مقدسی بود، اربابش او را کتک زد و درباره پدر و پدربزرگش به او دشنام داد. او گریه کرد و بقیه روز چیزی نخورد. ارباب به ابن الزعیم فرّاش دستور داد تا او را دلداری دهد و به او غذا بدهد. فرّاش روایت می‌کند که برایش غذا آورد و گفت: «این همه گریه برای یک سیلی؟» قُطُز پاسخ داد: «من گریه می‌کنم چون او به پدر و پدربزرگم که از او بهترند، دشنام داد.» گفتم: «پدرت کیست؟ یکی از آنها کافر است؟» او پاسخ داد: «به خدا قسم، من فقط یک مسلمان هستم، پسر مسلمان. من محمود بن ممدود، برادرزاده خوارزمشاه، یکی از فرزندان پادشاهان هستم.» پس او ساکت ماند و من او را دلداری دادم.» او همچنین روایت می‌کند که در جوانی به یکی از همسالانش گفته است که رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) را دیده و او به او بشارت داده است که بر مصر حکومت خواهد کرد و تاتارها را شکست خواهد داد. این بدان معناست که آن مرد خود را در حال انجام مأموریتی می‌دانست و آنقدر درستکار بود که رسول خدا را دید و خداوند او را برای این کار برگزید. شکی نیست که قُطُز، رحمه الله، پیام‌آور رحمت و عنایت الهی برای امت عرب و اسلام و جهان بود تا جهان را برای همیشه از شر و خطر تاتارها خلاص کند. رسیدن او به حکومت مصر، برای مصر و جهان عرب و اسلام نوید خوبی بود.
قُطُز را جوانی بور با ریش انبوه، دلاوری شجاع، پاکدامن در برابر پیامبر، پرهیزکار از گناهان صغیره و اهل نماز و روزه و دعا توصیف کرده‌اند. او با قوم خود ازدواج می‌کرد و فرزند پسری از خود به جا نگذاشت، بلکه دو دختر از خود به یادگار گذاشت که پس از او مردم از آنها چیزی نشنیدند.

سرپرستی او بر حکومت

پادشاه عزالدین ایبک، قوتوز را به عنوان جانشین سلطان منصوب کرد. پس از آنکه پادشاه المعزالدین ایبک توسط همسرش شجر الدر کشته شد و پس از او، همسرش شجر الدر توسط صیغه‌های همسر اول ایبک کشته شد، سلطان نورالدین علی بن ایبک قدرت را به دست گرفت و سیف الدین قوتوز سرپرستی سلطان جوان را که تنها ۱۵ سال داشت، به عهده گرفت.
به قدرت رسیدن نورالدین کودک باعث ناآرامی‌های زیادی در مصر و جهان اسلام شد. بیشتر این ناآرامی‌ها از سوی برخی از مملوک‌های بحری بود که در مصر باقی مانده بودند و با کسانی که در دوران پادشاه المعز عزالدین ایبک گریخته بودند، به شام فرار نکردند. یکی از این مملوک‌های بحری، به نام سنجر الحلبی، شورش را رهبری کرد. او پس از قتل عزالدین ایبک می‌خواست برای خودش حکومت کند، بنابراین قُطُز مجبور شد او را دستگیر و زندانی کند. قُطُز همچنین برخی از رهبران شورش‌های مختلف را دستگیر کرد، بنابراین بقیه مملوک‌های بحری به سرعت به شام گریختند تا به رهبران خود که قبل از آن در دوران پادشاه المعز به آنجا گریخته بودند، بپیوندند. هنگامی که مملوک‌های بحری به شام رسیدند، شاهزادگان ایوبی را به حمله به مصر تشویق کردند و برخی از این شاهزادگان به آنها پاسخ دادند، از جمله مغیث الدین عمر، امیر کرک، که با ارتش خود برای حمله به مصر پیشروی کرد. مغیث الدین با لشکر خود به مصر رسید و قُطُز به سوی او رفت و مانع ورود او به مصر شد، و این در ذیقعده سال ۶۵۵ هجری / ۱۲۵۷ میلادی بود. سپس مغیث الدین دوباره به رویای حمله به مصر بازگشت، اما قُطُز دوباره در ربیع الآخر سال ۶۵۶ هجری / ۱۲۵۸ میلادی مانع او شد.

او قدرت را به دست گرفت

قوتوز محمود بن ممدود بن خوارزمشاه عملاً کشور را اداره می‌کرد، اما یک سلطان کودک بر تخت سلطنت نشسته بود. قوتوز این را تضعیف اقتدار حکومت در مصر، تضعیف اعتماد مردم به پادشاهشان و تقویت عزم دشمنانش می‌دانست که حاکم را کودک می‌دیدند. سلطان کودک به خروس‌بازی، قوچ‌بازی، کبوتربازی، الاغ‌سواری در ارگ و معاشرت با مردم نادان و عامی علاقه‌مند بود و مادرش و اطرافیانش را برای مدیریت امور دولت در آن دوران سخت تنها می‌گذاشت. این وضعیت غیرعادی، علی‌رغم خطرات فزاینده و سقوط بغداد به دست مغولان، نزدیک به سه سال ادامه یافت. یکی از کسانی که بیشترین آسیب را از این وضعیت دید و کاملاً از این خطرات آگاه بود، شاهزاده قوتوز بود که از آنچه بی‌ملاحظگی پادشاه، کنترل زنان بر منابع کشور و استبداد شاهزادگان می‌دانست، عمیقاً ناراحت بود.
در اینجا، قُطُز تصمیم جسورانه‌ای گرفت و سلطان کودک، نورالدین علی، را برکنار کرد و خود تاج و تخت مصر را به دست گرفت. این اتفاق در ۲۴ ذی‌القعده ۶۵۷ هجری / ۱۲۵۹ میلادی، تنها چند روز قبل از ورود هولاکو به حلب، رخ داد. از زمانی که قُطُز به قدرت رسیده بود، خود را برای مقابله با تاتارها آماده می‌کرد.
وقتی قُطُز قدرت را به دست گرفت، اوضاع سیاسی داخلی بسیار پرتنش بود. شش حاکم در طول تقریباً ده سال بر مصر حکومت کرده بودند: ملک الصالح نجم الدین ایوب، پسرش توران شاه، شجر الدر، ملک المعز عزالدین ایبک، سلطان نورالدین علی بن ایبک و سیف الدین قُطُز. همچنین مملوک‌های زیادی بودند که طمع قدرت داشتند و برای آن رقابت می‌کردند.
این کشور همچنین در نتیجه جنگ‌های صلیبی مکرر، جنگ‌هایی که بین مصر و همسایگانش در شام رخ می‌داد و اختلافات و درگیری‌های داخلی، بحران اقتصادی شدیدی را تجربه می‌کرد.
قوتوز ضمن آماده شدن برای رویارویی با تاتارها، برای بهبود اوضاع مصر تلاش کرد.

آماده شدن برای دیدار با تاتارها

قوتوز با متحد کردن مملوک‌ها پشت یک هدف، یعنی توقف و مقابله با پیشروی تاتارها، جاه‌طلبی‌های آنها برای قدرت را خنثی کرد. او شاهزادگان، فرماندهان ارشد، علمای برجسته و رهبران فکری مصر را گرد هم آورد و به روشنی به آنها گفت: «تنها قصد من (یعنی قصد من از به دست گرفتن قدرت) این بود که ما برای جنگ با تاتارها متحد شویم و این بدون پادشاه محقق نمی‌شود. وقتی بیرون رفتیم و این دشمن را شکست دادیم، آنگاه کار به دست شماست. هر که را که می‌خواهید بر سر قدرت بنشانید.» اکثر حاضران آرام شدند و این را پذیرفتند. قوتوز همچنین پیمان صلح با بیبرس را پذیرفت، که فرستادگانی را به قوتوز فرستاده بود و از او خواسته بود که برای مقابله با ارتش‌های مغول که وارد دمشق شده و پادشاه آن، ناصر یوسف، را اسیر کرده بودند، متحد شود. قوتوز از بیبرس بسیار قدردانی کرد، به او مقام وزارت داد، قلوب و روستاهای اطراف را به او بخشید و با او مانند یکی از امیران رفتار کرد. او حتی او را در خط مقدم ارتش‌ها در نبرد عین جالوت قرار داد.
قُطُز در تدارک نبرد سرنوشت‌ساز با تاتارها، به امرای شام نامه نوشت و شاهزاده المنصور، حاکم حما، به او پاسخ داد و با بخشی از ارتش خود از حما آمد تا به ارتش قُطُز در مصر بپیوندد. اما المغیث عمر، حاکم کرک، و بدرالدین لؤلؤ، حاکم موصل، اتحاد با مغولان و خیانت را ترجیح دادند. در مورد ملک السعید حسن بن عبدالعزیز، حاکم بانیاس، او نیز قاطعانه از همکاری با قُطُز خودداری کرد و در عوض با ارتش خود به نیروهای تاتار پیوست تا به آنها در جنگ با مسلمانان کمک کند.
قطوز پیشنهاد کرد که برای حمایت از ارتش، از مردم مالیات گرفته شود. این تصمیم نیاز به فتوا داشت، زیرا مسلمانان در یک کشور اسلامی فقط زکات پرداخت می‌کنند و فقط کسانی که توانایی پرداخت آن را دارند، آن هم تحت شرایط شناخته شده زکات، این کار را انجام می‌دهند. اعمال مالیات علاوه بر زکات فقط در شرایط بسیار خاص قابل انجام است و باید مبنای قانونی برای مجاز بودن آن وجود داشته باشد. قطوز با شیخ العز بن عبدالسلام مشورت کرد که فتوای زیر را صادر کرد: «اگر دشمن به کشور حمله کند، بر همه جهان واجب است که با آنها بجنگند. گرفتن آنچه که به آنها در تجهیزاتشان کمک می‌کند، از مردم جایز است، به شرطی که چیزی در خزانه عمومی باقی نماند و اموال و تجهیزات خود را بفروشید. هر یک از شما باید خود را به اسب و سلاح خود محدود کنید و در این مورد با مردم عادی برابر باشید. اما گرفتن پول مردم عادی در حالی که پول و تجهیزات لوکس فرماندهان ارتش باقی مانده است، جایز نیست.»
قُطُز سخن شیخ عز بن عبدالسلام را پذیرفت و از خودش شروع کرد. هر چه داشت فروخت و به وزرا و امرا نیز دستور داد که همین کار را بکنند. همه اطاعت کردند و تمام لشکر آماده شد.

ورود پیام‌آوران تاتار

در حالی که قوتوز ارتش و مردم خود را برای رویارویی با تاتارها آماده می‌کرد، فرستادگان هولاکو با پیامی تهدیدآمیز به قوتوز رسیدند که می‌گفت: «به نام خدای آسمان‌ها، که حقش از آن اوست، که سرزمین خود را به ما بخشیده و ما را بر آفریده‌هایش مسلط کرده است، آفریده‌هایی که پادشاه پیروز، از نژاد مملوک، مالک مصر و نواحی آن، و همه شاهزادگان، سربازان، کاتبان و کارگران، عشایر و شهرنشینان، بزرگ و کوچک آن، از آنها آگاه است. ما سربازان خدا در زمین او هستیم. ما از خشم او آفریده شده‌ایم و او ما را بر هر کسی که خشمش بر او فرود آمده، مسلط کرده است. شما در همه سرزمین‌ها درس عبرتی دارید و از عزم ما هشداری. پس از دیگران پند بگیرید و امور خود را به ما بسپارید، پیش از آنکه پرده از رویتان برداشته شود و خطا به شما بازگردد. ما به گریه‌کنندگان رحم نمی‌کنیم و به شکایت‌کنندگان رحم نمی‌کنیم. ما سرزمین‌ها را فتح کرده‌ایم و زمین را از فساد پاک کرده‌ایم. پس شما فرار کنید و ما باید دنبال کنید. کدام سرزمین شما را پناه خواهد داد؟ کدام کشور از شما محافظت خواهد کرد؟ چه می‌بینید؟ ما آب و خاک داریم؟ شما از شمشیرهای ما گریزی ندارید و هیچ راه فراری از دست ما ندارید. اسب‌های ما چابک، شمشیرهای ما آذرخش، نیزه‌های ما تیزرو، تیرهای ما کشنده، قلب‌های ما مانند کوه‌ها و تعداد ما مانند شن است. قلعه‌های ما ناتوان، ارتش‌های ما برای جنگیدن با ما بی‌فایده هستند و دعاهای شما علیه ما شنیده نمی‌شود، زیرا شما حرام خورده‌اید، از پاسخ دادن به سلام‌ها سرکشی کرده‌اید، به سوگندهایتان خیانت کرده‌اید و نافرمانی و سرکشی در میان شما رواج یافته است. پس منتظر ذلت و رسوایی باشید: «پس امروز به خاطر آنچه به ناحق در زمین تکبر می‌کردید، به عذاب ذلت مجازات خواهید شد.» [احقاف: 20]، «و کسانی که ستم می‌کنند، خواهند دانست که به چه بازگشتگاهی بازگردانده می‌شوند.» [شعراء: ۲۲۷] ثابت شده است که ما کافریم و شما ستمکار، و ما بر شما قدرت را به کسی داده‌ایم که تدبیر امور و احکام مقدر شده در دست اوست. «تعداد زیاد شما در نظر ما کم است و بزرگان شما در نظر ما خوار. پادشاهان شما جز با ذلت بر ما تسلطی ندارند. پس سخن خود را طولانی نکنید و پیش از آنکه جنگ آتش خود را شعله‌ور کند و جرقه‌هایش را شعله‌ور سازد، و نه عزت و جلالی از ما بیابید، و نه کتابی و نه طلسمی، در پاسخ خود شتاب کنید، هنگامی که نیزه‌های ما به شدت به شما حمله می‌کنند، و به بزرگترین مصیبت از جانب ما مبتلا می‌شوید، و سرزمین‌هایتان از شما خالی می‌شود، و تخت‌هایش خالی می‌گردد. ما با شما به انصاف رفتار کردیم، هنگامی که به سوی شما فرستادیم، و شما با فرستادگان ما بر خود به انصاف رفتار کنید.»
قُطُز، سران و مشاوران را جمع کرد و نامه را به آنها نشان داد. برخی از سران بر این نظر بودند که تسلیم تاتارها شوند و از وحشت جنگ دوری کنند. قُطُز گفت: «ای رهبران مسلمانان، من خودم با تاتارها روبرو خواهم شد. شما مدت‌هاست که از بیت‌المال می‌خورید و از مهاجمان بیزارید. من عازم هستم. هر که جهاد را انتخاب کند، با من همراه خواهد بود و هر که آن را انتخاب نکند، به خانه‌اش باز خواهد گشت. خداوند از او آگاه است و گناه زنان مسلمان بر گردن کسانی است که در جنگ تأخیر می‌کنند.»
فرماندهان و شاهزادگان از دیدن اینکه رهبرشان تصمیم گرفته است به جای فرستادن ارتش و ماندن در پشت سر، خودش به جنگ تاتارها برود، هیجان‌زده شدند.
سپس برخاست و در حالی که گریه می‌کرد، خطاب به امرا گفت: «ای امرای مسلمانان، اگر ما نباشیم، چه کسی از اسلام دفاع خواهد کرد؟»
شاهزادگان موافقت خود را با جهاد و مقابله با تاتارها، صرف نظر از هزینه آن، اعلام کردند. رسیدن نامه‌ای از صارم الدین اشرفی، که در جریان حمله مغولان به سوریه اسیر شده بود، عزم مسلمانان را راسخ‌تر کرد. سپس او خدمت در صفوف آنها را پذیرفت و تعداد کم آنها را برایشان توضیح داد و آنها را به جنگ با آنها و نهراسیدن از آنها تشویق کرد.
قُطُز، سر فرستادگانی را که هولاکو با پیام تهدیدآمیز فرستاده بود، برید و سرهایشان را در الریدانیه قاهره آویزان کرد. او بیست و پنجمین نفر را برای حمل اجساد نزد هولاکو نگه داشت. او فرستادگانی را به سراسر مصر فرستاد و مردم را به جهاد در راه خدا، واجب بودن و فضیلت آن دعوت کرد. العز بن عبدالسلام خود مردم را فراخواند، بسیاری قیام کردند تا قلب و جناح چپ ارتش مسلمانان را تشکیل دهند. نیروهای منظم ممالیک جناح راست را تشکیل دادند، در حالی که بقیه در پشت تپه‌ها پنهان شدند تا نبرد را تعیین کنند.

در میدان نبرد

دو ارتش در ۲۵ رمضان ۶۵۸ هجری قمری / ۳ سپتامبر ۱۲۶۰ میلادی در مکانی به نام عین جالوت در فلسطین به هم رسیدند. جنگ شدید بود و تاتارها از تمام توانایی‌های خود استفاده کردند. برتری جناح راست تاتار که بر جناح چپ نیروهای اسلامی فشار می‌آورد، آشکار شد. نیروهای اسلامی تحت فشار وحشتناک تاتارها شروع به عقب‌نشینی کردند. تاتارها شروع به نفوذ به جناح چپ اسلامی کردند و شهدا شروع به افتادن کردند. اگر تاتارها نفوذ خود را به جناح چپ تکمیل می‌کردند، ارتش اسلامی را محاصره می‌کردند.
قُطُز در مکانی مرتفع در پشت خطوط ایستاده بود و تمام اوضاع را زیر نظر داشت، لشکرهای ارتش را برای پر کردن شکاف‌ها هدایت می‌کرد و برای هر چیز کوچکی برنامه‌ریزی می‌کرد. قُطُز رنجی را که جناح چپ مسلمانان متحمل می‌شد، می‌دید، بنابراین آخرین لشکرهای منظم را از پشت تپه‌ها به سمت آن سوق داد، اما فشار تاتارها ادامه داشت.
قُطُز خود برای حمایت از سربازان و تقویت روحیه آنها به میدان جنگ رفت. کلاهخودش را به زمین انداخت و اشتیاق خود را به شهادت و عدم ترس از مرگ ابراز کرد و فریاد معروف خود را سر داد: «ای اسلام!»
قُطُز با سپاه به شدت جنگید تا اینکه یکی از تاتارها تیر خود را به سوی قُطُز نشانه گرفت، اما تیر به او نخورد و به اسبی که قُطُز سوار آن بود، خورد و درجا کشته شد. قُطُز از اسب پیاده شد و پیاده جنگید، زیرا اسبی نداشت. یکی از امرا او را دید که پیاده می‌جنگد، پس به سوی او شتافت و اسب خود را به او داد. اما قُطُز امتناع کرد و گفت: «من مسلمانان را از خیر تو محروم نمی‌کنم!!» او همچنان پیاده می‌جنگید تا اینکه اسب یدکی برایش آوردند. برخی از امرا او را به خاطر این عمل سرزنش کردند و گفتند: «چرا سوار اسب فلانی نشدی؟ اگر کسی از دشمنان تو را می‌دید، تو را می‌کشت و اسلام به خاطر تو از بین می‌رفت.»
قُطُز گفت: «اما من به بهشت می‌رفتم، اما اسلام پروردگاری دارد که آن را ناامید نمی‌کند. فلانی و فلانی و فلانی کشته شدند... تا اینکه تعدادی از پادشاهان (مانند عمر، عثمان و علی) را شمرد. سپس خداوند کسانی را برای اسلام قرار داد که از آن محافظت کنند، غیر از آنها، و اسلام آن را ناامید نکرد.»
مسلمانان پیروز شدند و قُطُز به تعقیب بقایای آنها پرداخت. مسلمانان در عرض چند هفته تمام شام را پاکسازی کردند. شام بار دیگر تحت حکومت اسلام و مسلمانان قرار گرفت و دمشق فتح شد. قُطُز پس از ده سال تفرقه، از زمان مرگ ملک الصالح نجم الدین ایوب، بار دیگر اتحاد مصر و شام را به رهبری خود در قالب یک دولت اعلام کرد. قُطُز، رحمه الله، در تمام شهرهای مصر، فلسطین و شام بر فراز منابر خطبه خواند تا اینکه در مناطق بالای شام و شهرهای اطراف رود فرات نیز برای او خطبه خوانده شد.
قُطُز شروع به توزیع ولایت‌های اسلامی بین امرای مسلمان کرد. از جمله حکمت‌های او، رحمه الله، این بود که برخی از امرای ایوبی را به مناصبشان بازگرداند تا از وقوع نزاع در شام جلوگیری شود. قُطُز، رحمه الله، از خیانت آنها نترسید، به خصوص پس از آنکه برایشان روشن شد که قادر به شکست قُطُز و سربازان صالح او نیستند.

قتل او

رکن الدین بیبرس در ذی القعده ۶۵۸ هجری / ۲۴ اکتبر ۱۲۶۰ میلادی، هنگام بازگشت لشکر به مصر، سلطان مظفر قُطُز را به قتل رساند. دلیل این امر این بود که سلطان قُطُز به بیبرس قول داده بود که پس از پایان جنگ، حکومت حلب را به او واگذار کند. پس از آن، سلطان قُطُز به این فکر افتاد که از سلطنت دست بکشد و زندگی خود را در ریاضت و طلب علم ادامه دهد و رهبری کشور را به فرمانده لشکریان خود، رکن الدین بیبرس، واگذار کند. در نتیجه، از تصمیم خود برای اعطای حکومت حلب به بیبرس منصرف شد، زیرا او پادشاه کل کشور می‌شد. بیبرس معتقد بود که سلطان قُطُز او را فریب داده است و همراهانش شروع به تصویرسازی این موضوع برای او کردند و او را به شورش علیه سلطان و کشتن او تحریک کردند. هنگامی که قُطُز از بازپس‌گیری دمشق از تاتارها بازگشت، مملوکان بحری، از جمله بیبرس، در مسیر خود به مصر برای ترور او گرد هم آمدند. وقتی به مصر نزدیک شد، روزی به شکار رفت و شترها در جاده حرکت می‌کردند، بنابراین آنها او را دنبال کردند. عنز اصفهانی به او نزدیک شد تا برای برخی از همراهانش شفاعت کند. او برای او شفاعت کرد و سعی کرد دستش را ببوسد، اما او آن را نگه داشت. بیبرس بر او غلبه کرد. او با شمشیر افتاد، دست و دهانش از هم جدا شد. دیگران به سمت او تیر پرتاب کردند و او را کشتند. سپس قطوز به قاهره منتقل و در آنجا دفن شد.

کسانی که به کتاب‌های تاریخی که این داستان را برای ما حفظ کرده‌اند، نگاه می‌کنند، چنین می‌پندارند که سیف‌الدین قُطُز برای انجام یک مأموریت تاریخی خاص آمده بود و به محض انجام آن، پس از جلب توجه و تحسینی که نقش تاریخی او را، با وجود مدت کوتاهش، بزرگ و ماندگار کرد، از صحنه تاریخ ناپدید شد.

چرا ما عالی بودیم
برگرفته از کتاب رهبران فراموش نشدنی نوشته تامر بدر