እኔ በማልታ መሆኔን አውቃለሁ ነገር ግን የበኩሌን እየተወጣሁ ስለአባቶቻችን ጀግንነት እያወራሁ ነው። አንድ ቀን ታነብባቸዋለህ፣ ትመስላቸዋለህ፣ ለምን ደረስንበት የውርደትና የውርደት ደረጃ ላይ እንደደረስን ታውቃለህ ብዬ ተስፋ አደርጋለሁ።
በሺዎች ከሚቆጠሩ ጓደኞች እና ተከታዮች መካከል እነዚህን ጽሁፎች የሚያነቡ አስር እና ሃያ ብቻ እንደማገኛቸው አውቃለሁ።

የዋዲ አል-ማካዚን ጦርነት ወይም የሶስቱ ነገሥታት ጦርነት

የሶስቱ ነገሥታት ጦርነት በመባል የሚታወቀው የዋዲ አል ማካዚን ጦርነት በሞሮኮ እና በፖርቱጋል መካከል በ30 ጁማዳ አል-አኺራ 986 ሂጅራ (ነሐሴ 4 ቀን 1578 ዓ.ም.) ተካሄዷል። ፖርቹጋሎች የሰሜን አፍሪካን የባህር ዳርቻዎች ለመያዝ፣ እስልምናን ቀስ በቀስ በእነዚያ አካባቢዎች ለማጥፋት እና በክርስቲያናዊ አገዛዝ ስር ለማዋል በዚህ ጦርነት ለመካፈል ተነሳሳ። በተጨማሪም የንግድ መስመሮችን በተለይም የጅብራልታርን የባህር ዳርቻ በመቆጣጠር ወደ ሜዲትራኒያን ባህር መግቢያ ላይ ያላቸውን ቁጥጥር ለማጠንከር ሞክረዋል። ይህንንም በማድረጋቸው ስፔን በዚያ እስላማዊ ህልውና ላይ የከፈተችውን የሪኮንኲስታ ልምድ ለመቀስቀስ እና የሳዲ ስርወ መንግስት በኦቶማን መንግስት ድጋፍ በአንዳሉሲያ ላይ የፈጸመውን ጥቃት እንዳይደግም ለማድረግ ጥረት አድርገዋል። የዚህ ጦርነት ውጤት ለሞሮኮ ድል ሲሆን ፖርቹጋል ንጉሷን ፣ሰራዊቷን እና ብዙ የሀገር መሪዎቿን አጥታለች።

የውጊያው መንስኤ
ሴባስቲያን የፖርቹጋል ኢምፓየር ዙፋን ላይ በ1557 ዓ.ም. በዚያን ጊዜ የፖርቱጋል ተጽዕኖ እስከ አፍሪካ፣ እስያ እና አሜሪካ ዳርቻ ድረስ ተዳረሰ። ሰሜን አፍሪካን ከሙስሊሞች እጅ ለመንጠቅ አሰበ። የሳዲ ሥርወ መንግሥት በኦቶማን ዕርዳታ በአንዳሉሲያ ላይ የሚደርሰውን ጥቃት እንዳይደግም በመግሬብ ላይ በሚካሄደው አዲስ የመስቀል ጦርነት ላይ እንዲሳተፍ አጎቱን የስፔኑን ንጉሥ ፊሊፕ ዳግማዊ አነጋግሮታል።
የሞሮኮ የሳዲ ሻሪፍ ገዥዎች የመሐመድ ኢብኑ አል-ናፍስ አል-ዛኪያ የነቢዩ ቤተሰብ ዘሮች ናቸው። ከአልሞራቪድ ግዛት በኋላ፣ የአልሞሃድ ግዛት፣ ከዚያም የማሪኒድ ግዛት፣ ከዚያም የዋትስ ግዛት፣ እና ከዚያም የሳዲ ሻሪፍ ግዛት ተነሳ። የተመሰረተው በ923 ሂጅራ/1517 ዓ.ም ፖርቹጋሎችን በመዋጋት ላይ በመመስረት ነው። ይህ ቤተሰብ በአትላንቲክ ውቅያኖስ ላይ የሚመለከቱትን ብዙ የሞሮኮ የባህር ዳርቻዎችን ነፃ ማውጣት ችሏል፣ይህም በበርካታ ዘመቻዎች በስፔን ተይዟል። ወደ ማራካሽ መግባት የቻለው በ931 ሂጅራ/1525 ዓ.ም.፣ ከዚያም ፌዝ በ961 ሂጅራ/1554 ዓ.ም. ይህ እስከ 1011 ሂጅራ / 1603 ዓ.ም የቀጠለው የዚያ ግዛት ምስረታ መጀመሪያ ነበር።
የሳዲ ሥርወ መንግሥት ገዥ የነበረው አብዱላህ አል-ጋሊብ አል-ሳዲ ሲሞት ልጁ ሙሐመድ አል-ሙተዋክኪል በ981 ሂጅራ / 1574 ዓ.ም. በጭካኔው እና በጥፋቱ የሚታወቅ ስለነበር አጎቶቹ አብዱልመሊክ እና አህመድ በእሱ ላይ ተቃውመው በአልጄሪያ ከሚገኙት ኦቶማንስ እርዳታ ጠየቁ። ኦቶማኖች ረድኤት አደረጉላቸው እና በ983 ሂ/1576 ዓ.ም አል-ሙተዋክክልን በሁለት ጦርነት ማሸነፍ ችለዋል። አብዱልመሊክ የሳዲ ሥርወ መንግሥት ዋና ከተማ በሆነችው ፌዝ ገብተው የታማኝነት ቃልኪዳን ለራሱ ወስዶ አረቦችን፣ በርበርን፣ ቱርኮችን እና የአንዳሉሺያ አካላትን ያካተተ ጠንካራ ጦር ማቋቋም ጀመሩ።
አል-ሙታዋኪል በአጎቶቹ አብዱ አል-ማሊክ እና አህመድ ላይ የደረሰው ጉዳት ነባሩን ሁኔታ እንዲቀበል አላደረገውምና ወደ ፖርቹጋል የባህር ጠረፍ በመጓዝ ከፖርቹጋላዊው ንጉስ ዶን ሴባስቲያን እርዳታ በመጠየቅ በአትላንቲክ ውቅያኖስ ላይ የሚገኘውን የሞሮኮ የባህር ጠረፍ ይሰጠው ዘንድ መንግስቱን መልሶ ለማግኘት ይረዳው ነበር።

የመስቀል ጦርነት ህብረት
ወጣቱ የፖርቹጋል ንጉስ በአባቱ የግዛት ዘመን የፖርቱጋልን ዙፋን ያሠቃየውን ድክመት እና ቸልተኝነትን ለማጥፋት ፈለገ። በተጨማሪም በአውሮፓ ነገሥታት መካከል ያለውን ቦታ ከፍ ለማድረግ ፈለገ. አል-ሙተዋክኪል በሞሮኮ ዳርቻዎች ሁሉ ለእርሱ እንዲሰጥ በመጠየቅ በጭፍን ተከታዮቹ እና በወገኖቹ ላይ እርዳታ ሲፈልግ እድሉ ደረሰለት።
ሴባስቲያን ከአጎቱ የስፔን ንጉስ እርዳታ ጠየቀ፣ እሱም ከሞሮኮ ውስጥ ካሉት ወደቦች ሁሉ ዋጋ ያለው እንደሆነ ስላመነ የላራቺን ከተማ ለመቆጣጠር በቂ መርከቦችን እና ወታደሮችን እንደሚሰጠው ቃል ገባ። ከዚያም ሃያ ሺህ የስፔን ወታደሮችን ሰጠው። ሴባስቲያን አስቀድሞ አሥራ ሁለት ሺህ የፖርቹጋል ጦርን ከእርሱ ጋር አሰባስቦ ነበር፣ ጣሊያኖችም ሦስት ሺህ እና ተመሳሳይ ቁጥር ከጀርመን እና ከሌሎች ብዙ ልከውታል። ጳጳሱም ከአሥራ አምስት መቶ ፈረሶችና አሥራ ሁለት መድፍ ጋር አራት ሺህ ተጨማሪ ላከው። ሴባስቲያን እነዚህን ኃይሎች ወደ ሞሮኮ ድንበር ለማጓጓዝ ወደ አንድ ሺህ የሚጠጉ መርከቦችን ሰብስቦ ነበር። የስፔን ንጉስ የወንድሙን ልጅ ወደ ሞሮኮ ዘልቆ መግባት የሚያስከትለውን መዘዝ አስጠንቅቆት ነበር ነገርግን ለእነሱ ትኩረት አልሰጠም።
በአልጄሪያ የሚገኘው የኦቶማን ኢንተለጀንስ በአል-ሙታዋኪል እና በፖርቹጋሎች መካከል ያለውን ግንኙነት መከታተል ችሏል እና የአልጄሪያ አሚሮች አሚር ሀሰን ፓሻ በዚህ ረገድ ለኦቶማን ሱልጣን ጠቃሚ መልእክት ልኳል። የሮማው ርዕሰ ሊቃነ ጳጳሳት እና የፈረንሣይ መስፍን ለብዙ ወራት ወታደሮችን ለመሰብሰብ እና መርከቦችን በማዘጋጀት እና በሞሮኮ የባህር ዳርቻ ወረራ ላይ ፖርቹጋልን ለመውረር እንዲረዷቸው ታጋዮችን ሲጭኑ ስለነበሩ ግንኙነቶች መረጃ ስለነበራቸው በኢስታንቡል የሚገኙ ኦቶማኖች በአውሮፓ ውስጥ ምን እየተከናወነ እንደሆነ ያውቁ ነበር። የኦቶማን ኢንተለጀንስ በፖርቹጋሉ ንጉስ ሴባስቲያን እና አጎቱ የስፔኑ ንጉስ ፊሊፕ 2ኛ መካከል ያለውን ግንኙነት ይከታተላል ነገር ግን በመካከላቸው የተደረገውን ስምምነት እውነት ማወቅ አልቻሉም። ሆኖም የስፔን ንጉስ የፌዝ ንጉስ አብዱልማሊክ አል-ሳዲን ዲሲፕሊን ለማድረግ ፖርቹጋልን ለመርዳት ወደ አስር ሺህ የሚጠጉ ወታደሮችን መሰብሰቡን የተከታተሉት መረጃ አረጋግጧል።
የሳዲ ግዛትን በተመለከተ፣ መርከቦቿ በአትላንቲክ ውቅያኖስ ላይ የሚገኙትን የሞሮኮ የባህር ዳርቻዎች ሰጥቷቸው መንግስቱን እንዲያገግሙላቸው እንዲረዷቸው አል-ሙታዋኪል ወደ ፖርቱጋል የላከውን ኤምባሲ ለመያዝ ችለዋል። ስለዚህም ሳዲስ ለመጪው ጦርነት በወታደራዊ ዝግጅት፣ ወታደሮችን በማሰባሰብ እና በአልጄሪያ የሚገኙትን ኦቶማኖች በማነጋገር ከፖርቱጋልና ከስፔን ጋር በሚደረገው ጦርነት ድጋፋቸውን ለማግኘት መዘጋጀት ጀመሩ።

ሁለቱ ጦር ወደ ዋዲ አል-ማካዚን ዘመቱ
የፖርቹጋል ጦር፡ የመስቀል ጦር መርከቦች ከሊዝበን ወደብ ወደ ሞሮኮ ሰኔ 24 ቀን 1578 ዓ/ም 986 ዓ.ም. ሌጎስ ውስጥ ለጥቂት ቀናት ከቆዩ በኋላ ወደ ካዲዝ አመሩ እና ለአንድ ሳምንት ሙሉ ቆዩ። ከዚያም ሴባስቲያን አጋሩን አል-ሙተዋክኪልን በተገናኘበት ወደ ታንጊር ገቡ። ከዚያም መርከቦቹ ወደ አሲላ መንገዳቸውን ቀጠሉ፣ ሴባስቲያን በታንጊር ለአንድ ቀን ቆየ፣ ከዚያም ወደ ሠራዊቱ ተቀላቀለ።
የሞሮኮ ጦር፡ በመላው ሞሮኮ የተነሳው ጩኸት “በአላህ መንገድ ላይ ለመዋጋት ወደ ዋዲ አል-ማካዚን ሂድ” የሚል ነበር። ህዝቡ ለድል ወይም ለሰማዕትነት ጓጉቶ ተሰብስቧል። አብዱልመሊክ ከማራካሽ ለሰባስቲያን እንዲህ ሲል ጽፏል፡- “ከሀገርህ በመውጣትህ እና ጠላትን በማቋረጥህ ስልጣንህ ታይቷል፡ እስክንጠቃህ ድረስ ከያዝክ እውነተኛ እና ጎበዝ ክርስቲያን ነህ። ካለበለዚያ አንተ ቃልብ ኢብን ቃልብ ነህ። ደብዳቤው ሲደርሰው ተናደደና ባልደረቦቹን አማከረ። እንዲራመድ እና ታታኦይንን፣ ላራሼን እና ክሳርን እንዲይዝ እና መሳሪያቸውን እና የጦር ሰፈራቸውን እንዲሰበስብ መከሩት። ሴባስቲያን የወንዶቹ ምክር ቢሰጥም አመነመነ። አብዱልመሊክ ከፌዝ እና አካባቢው ወታደሮች ጋር ወጥቶ ለጦርነት እንዲዘጋጅ ለወንድሙ አህመድ ፃፈ። ስለዚህም የማራካሽ እና የደቡባዊ ሞሮኮ ህዝቦች በአብድ አል-መሊክ መሪነት ዘምተው ወንድሙ አህመድ ከፌዝ እና አካባቢው ህዝብ ጋር ዘመቱ። ግጭቱ የተካሄደው በክሳር ኤል ከቢር ወረዳ አቅራቢያ ነው።

የሁለቱም ወገኖች ኃይሎች
የፖርቹጋል ጦር፡ 125,000 ተዋጊዎች እና አስፈላጊ መሳሪያዎቻቸው፣ እና ስለ ቁጥራቸው የተነገረው ትንሹ ሰማንያ ሺህ ነበር፣ ከነሱም 20,000 ስፔናውያን፣ 3,000 ጀርመኖች፣ 7,000 ጣሊያኖች፣ በሺዎች የሚቆጠሩ ፈረሶች፣ እና ከአርባ በላይ መድፍ በወጣት ንጉስ ሴባስቲያን ትእዛዝ፣ እና ከነሱ ጋር የነበረው ራንኪል ሙክ00 ከቡድኑ ጋር ነበር። ቢበዛ 6,000.
ሞሮኮ ወተሃደራት፡ ኣብ መሊክ ኣልሙታሲም ቢላህ ይመራሕ፡ ሙስሊም ሞሮኮውያን 40,000 ተዋጋእቲ ነበሮም። እነሱ የላቀ ፈረሰኛ እና 34 መድፍ ብቻ ነበሯቸው ነገር ግን ሞራላቸው ከፍ ያለ ነበር ምክንያቱም ቀደም ሲል ፖርቹጋሎችን አሸንፈው ግዛቶቻቸውን ተቆጣጠሩ። የውጊያው ውጤት የሀገራቸውን እጣ ፈንታ የሚወስን መሆኑን ያውቁ ነበር፣ እና ህዝባዊ ሃይሎች በጦር ሜዳ በመኖራቸው እና በሼሆች እና በሊቃውንት የተወከሉትን ሞራል ከፍ ለማድረግ እና ለማበረታታት አስተዋፅዖ ስለነበራቸው ነው።

ከጦርነቱ በፊት
ፖርቹጋሎች በሞሮኮ የባህር ዳርቻዎች ለሽርሽር እንደሚሄዱ አስበው ነበር, እና ጉዳዩን በጣም አቅልለው ነበር. በፌዝ እና ማራካሽ በሚገኙት ታላላቅ የሞሮኮ መስጊዶች ላይ መስቀሎች እንዲሰቀሉ እስኪደረጉ ድረስ ቀላል ድል እንደሚመጣ እርግጠኞች ነበሩ። ሌላው ቀርቶ የዝነኛውን የቋራወዪን መስጊድ ቂብላ ወደ ቤተ ክርስቲያን መሠዊያ ለመቀየር እቅድ ነበረው። አንዳንድ የፖርቹጋሎች ከፍተኛ ደረጃ ያላቸው ሴቶች ጦርነቱን ለመከታተል ከጦር ኃይሉ ጋር መሄድ ይፈልጉ ነበር፣ እና አንዳንድ ፖርቹጋሎች ደግሞ ውድድር ወይም ፌስቲቫል ላይ እንደሚገኙ የሚያማምሩና ያጌጠ ቀሚስ ለብሰዋል።
የፖርቹጋል እና የስፔን መርከቦች ከሊዝበን ወደብ በ19ኛው ረቢ' አል-ታኒ 986 ሂጅራ / ሰኔ 24 ቀን 1578 ዓ.ም ተሳፍረው በያዙት አሲላ ወደብ ዳርቻ አረፉ። ሰባስቲያን የአል-ሙተዋክኪል ጦር ቁጥር በጣም ትንሽ መሆኑን በማወቁ ተገረመ።
ሳድያውያን እቅዳቸውን መሰረት ያደረጉት የፖርቹጋል ጦር የሞሮኮ ግዛት ውስጥ ዘልቀው ሳይገቡ በባህር ዳርቻ ላይ የሚቆዩበትን ጊዜ በማራዘም ሳድያውያን ኃይላቸውን ሰብስበው ወደ ጦርነት እንዲገቡ ነው። ከዚያም ሳድያውያን እነሱን ለማሟጠጥ እና በውቅያኖስ ዳርቻ ከሚገኙት የአቅርቦት ማዕከላት ለማራቅ ፖርቹጋልን ከባህር ዳርቻው ለቃ ወደ ሞሮኮ በረሃማ ምድር እንድትገባ መሞከር ጀመሩ።
የአብዱል ማሊክ እቅድ ተሳክቶለት የፖርቹጋልና የስፔን ጦር ወደ ሞሮኮ እንዲገሰግስ ለማድረግ ችሏል፣ በሎኮስ ወንዝ አቅራቢያ የሚገኘው ክሳር ኤል ከቢር ሜዳ ወይም ዋዲ አል ማካዚን ሜዳ ተብሎ የሚጠራው ሰፊ ሜዳ ደረሰ። በወንዙ ላይ ወደ ሸለቆው ለመግባት አንድ ድልድይ ብቻ ነበር.
የአብዱል ማሊክ የውጊያ እቅድ የፖርቹጋል ጦር ድልድዩን ወደ ሸለቆው እንዲሻገር ማድረግ ነበር፣ ከዚያም የሞሮኮ ሃይሎች የፖርቹጋልን መመለሻ መንገድ ለመቁረጥ ይህን ድልድይ ፈነዱ። ይህ እንግዲህ በጦርነቱ ወቅት ወንዙን ከኋላቸው በመተው የፖርቹጋል ወታደሮች ጦርነቱ ሲበረታ የሚጣደፉበት ሌላ መንገድ ስለሌላቸው የተሸከሙት ብረትና የጦር ትጥቅ እየተሰጣቸው በውስጡ ሰምጠው ይወድቃሉ ማለት ነው።
ሁለቱ ሰራዊት በመድፍ ተፋጠጡ፣እግረኛ ቀስተኞች ተከትለው፣በጎኑም በፈረሰኞች ተፋጠጡ። የሙስሊሙ ጦር በተገቢው ጊዜ ጥቃት ከሚሰነዝረው የተጠባባቂ ፈረሰኛ ቡድን በተጨማሪ ታዋቂ የበጎ ፈቃድ ሃይሎች ነበሩት።

ጦርነቱ
ሰኞ ጧት 30 ጁመዳ አል-አኺራህ 986 ሂጅራ ከኦገስት 4 ቀን 1578 ዓ.ም ጋር በተያያዘ ሱልጣን አብዱል መሊክ ተነስቶ ሰራዊቱን እንዲዋጋ አሳሰበ። ጳጳሱ በእነዚህ ጦርነቶች የሞቱትን ከኃጢአታቸው ነፍስ ነጻ እንዳደረጉ በማሳሰብ የመስቀል ተዋጊ ወታደሮችን ጉጉት ለማነሳሳት ካህናቱ እና መነኮሳቱ ምንም ጥረት አላደረጉም።
ከሁለቱም ወገኖች በደርዘን የሚቆጠሩ ጥይቶች የተተኮሱ ሲሆን ይህም ጦርነቱ መጀመሩን ያሳያል። የሱልጣን አብዱል ማሊክ ጤና ከማራካሽ ወደ ታላቁ ቤተ መንግስት ሲሄድ በህመም ሲሰቃይ ቢቆይም የመጀመሪያውን ጥቃት ለመመከት እራሱን ቢወጣም ህመም አሸንፎ ወደ ቆሻሻ መጣያ ተመለሰ። ከትንሽ ቆይታ በኋላ ነፍሱን ተነፈሰ እና በመረጃ ጠቋሚ ጣቱ አፉ ላይ ሞተ ፣ ይህም ድል እስኪገኝ ድረስ ጉዳዩን በሚስጥር እንዲይዙት እና እንዳይረብሹ ይጠቁማል ። ጉዳዩም እንደዛ ነበር ከሻምበል አለቃውና ከወንድሙ አህመድ አልመንሱር በቀር መሞቱን የሚያውቅ ስለሌለ። የሱልጣኑ ሻምበል ለወታደሮቹ እንዲህ ይላቸው ጀመር፡- “ሱልጣኑ እንዲህና ወደዚህ ቦታ እንዲሄዱ፣ ሰንደቁን አጥብቀው እንዲይዙ፣ እንዲራመዱ እና እንዲያፈገፍጉ ያዛል። በሌላ ዘገባ ደግሞ አል-ሙተዋክኪል አጎቱን አብዱል ማሊክን ከመገናኘቱ በፊት በጦርነቱ እንዲሞት እና በሞሮኮ ካምፕ ጠብ እንዲነሳ መርዟል።
አህመድ አልመንሱር የፖርቹጋሎቹን ከኋላ የሚከላከለውን ጦር በመምራት ባሩድ አቃጠለ። የማጥቃት ማዕበል ቀስተኞቻቸው ላይ ያነጣጠረ ቢሆንም ፖርቹጋላውያን ከድንጋጤው ኃይል አላገገሙም። ፖርቹጋሎች ከጦር ሜዳ ለማምለጥ እና ወደ ባህር ዳርቻው ለመመለስ ቢሞክሩም የዋዲ አል-ማካዚን ድልድይ መፈንዳቱን አወቁ። ወታደሮቹ ሴባስቲያንን ጨምሮ እራሳቸውን ወደ ውሃ ውስጥ ወረወሩ እና እሱ እና ብዙ ወታደሮቹ ሰጠሙ። የተቀሩት በጦር ሜዳ ተገድለዋል ወይም ተማረኩ። የተረፉትን እና ወደ ባህር የወሰዱትን በተመለከተ የአልጀርስ ገዥ ሀሰን ፓሻ እና አዛዡ ሬይስ ሲናን መርከቦቻቸውን በመጥለፍ አብዛኛዎቹን ለመያዝ ችለዋል; 500 ሰዎች ተይዘዋል።
ከዳተኛው አል-ሙታዋኪል ወደ ሰሜን ለመሸሽ ቢሞክርም በዋዲ አል-ማካዚን ወንዝ ውስጥ ሰጠመ። አስከሬኑ በውሃ ላይ ተንሳፍፎ ስለተገኘ ቆዳው ተቆርጦ በገለባ ተሞልቶ ሞሮኮ እስኪበታተንና እስክትፈርስ ድረስ ዞረ።
ጦርነቱ ለአራት ሰአታት ሩብ ሰአት የፈጀ ሲሆን ድሉ በአጋጣሚ ሳይሆን በከፍተኛ ስነ ምግባር፣ በሃላፊነት ስሜት እና በጥንቃቄ የታሰበበት፣ በሚገባ የታቀደ እቅድ ውጤት ነው።

የውጊያ ውጤት
የውጊያው ውጤት በእስልምና ታሪክ ውስጥ የማይሞት ድል እና የሶስት ነገሥታት ሞት ነበር፡ የተሸነፈው የመስቀል ጦር፣ በወቅቱ በምድር ላይ የታላቁ ግዛት ንጉሥ የነበረው ሰባስቲያን; ሰምጦ፣ ጠፍጣፋ ከዳተኛ፣ ሙሐመድ አል-ሙታዋኪል; እና ጀጋኑ ሰማዕት አብዱልመሊክ አል ሙእተሲም ነፍሳቸው ተለየች። ታሪክ በታማኝነቱ፣ በጥበቡ፣ በድፍረቱ እና በቅንጅቱ ለዘላለም ይኮራል። በነዚያ ሰአታት ውስጥ ፖርቱጋል ንጉሷን ፣ሰራዊቷን እና ገዥዎቿን አጥታለች። አንድ የንጉሣዊ ቤተሰብ አባል ብቻ ቀረ። የስፔኑ ዳግማዊ ፊሊፕ ዕድሉን ተጠቅመው ፖርቱጋልን በ988 ሂጅራ /1580 ዓ.ም. አህመድ አል-ማንሱር በፌዝ የሚገኘውን የሳዲ ዙፋን በመውረስ ወደ ኦቶማን ሱልጣን ኤምባሲ ላከ እና ከግዛቱ ጋር ወደ ኦቶማን ኸሊፋነት እንዲቀላቀል አቀረበ።

የድል ምክንያቶች
1- ከግራናዳ ውድቀት የተነሳ የሙስሊሞች ስቃይ፣ የአንዳሉሺያ መጥፋት እና ኢንኩዊዚሽን ገና ያልተፈወሱ ቁስሎች ናቸው እና በፊታቸው ይገኛሉ።
2- በጥንቃቄ የታቀደ እቅድ ጠላትን በማማለል ፈረሶች ወደሚዘዋወሩበት እና ወደሚሸከሙበት ሜዳ ማስገባት፣ የአቅርቦት መንገዶችን ቆርጦ በመቀጠል በዋዲ አል-መካዚን ወንዝ ላይ ያለውን ብቸኛ ድልድይ ነፋ።
3- በሊቃውንትና በሼሆች የሚመሩ ህዝባዊ ሃይሎች በእምነት የተሞላ፣ የሸሂድ ፍቅር እና ከፍተኛ መንፈስ ያላቸው ሃይሎች በድል ለመቀዳጀት ያደረጉት ውጤታማ ተሳትፎ አንዳንዶች በማጭድና በዱላ እስከ መታገል ድረስ።
4- የሞሮኮ መድፍ ከፖርቹጋላዊው ጦር መድፍ የላቀ ነበር ፣በማነጣጠር እና ትክክለኛነት።
5- ሙስሊሞች ከክርስቲያኖች የበለጠ ፈረሶች ነበሯቸው እና ሱልጣኑ ለጦርነቱ የመረጠው ሜዳ ለእነሱ ተስማሚ ነበር።
6- ሴባስቲያን በአንድ በኩል አማካሪዎቹ እና አዛውንቶቹ በሌላ በኩል ነበሩ።

ለምን ታላቅ ነበርን።
መፅሃፉ (የማይረሱ ቀናት... ከእስልምና ታሪክ ጠቃሚ ገፆች) በተምር በድር